07 nov Marseille
De metamorfose van Marseille, de oudste stad van Frankrijk
Intro
Een cityrip naar het Zuidfranse Marseille in de Provence? Aan deze bestemming heeft u waarschijnlijk niet direct aan gedacht, of wel heeft u met het idee gespeeld dat dit een vuile, criminele, verpauperde en oninteressante stad is. Ik had ook zo mijn vooroordelen.
Wat ben ik nu blij dat ik de tweede grootste stad van Frankrijk (Parijs komt uiteraard op nr.1, Lyon is de nr.3) uitgebreid heb leren kennen. Marseille telt ongeveer 850.000 inwoners; de agglomeratie meer dan 1 miljoen. En toegegeven: het was een zeer aangename verrassing. Ik zou deze citytrip (3 dagen lijken me ideaal) aan iedereen kunnen aanbevelen. Wij reisden met de TGV naar Marseille (vlug, efficiënt en goedkoop als je lang op voorhand reserveert) en logeerden uitermate centraal aan de Vieux Port in het moderne hotel Radisson Blu (met mooi openluchtzwembad en terras), op loopafstand van de belangrijkste bezienswaardigheden.
Historiek
Musée d’Histoire de Marseille
Marseille is de oudste stad van Frankrijk … eigenlijk een Griekse (= de in 600 v.Chr. gestichte haven Massalia) en later Romeinse (= Massalia) nederzetting (vgl. de oudste- en ook Romeinse- steden van België (= Tongeren), Nederland (Nijmegen) of Duitsland (Trier). Hiervan zijn nog enkele relicten binnen en buiten (= archeologische) te bezichtigen in het onvolprezen Stadsmuseum Musée d’Histoire de Marseille. Hier wordt de 2600 jaar oude geschiedenis van de stad uitgebreid voorgesteld in 13 chronologisch opeenvolgende afdelingen, te eindigen met het na-oorlogse Marseille. Het museum werd trouwens in 2013 volledig vernieuwd en is in zijn genre met 15.500 m² oppervlakte één van de grootste van Europa.
In de middeleeuwen was Marseille de belangrijkste haven van het Franse koninkrijk. Nu is zij nog steeds de grootste Franse zeehaven, gevolgd door Le havre. De belangrijkste stadsontwikkeling kreeg Marseille in de 19de eeuw ten gevolge van de industrialisatie (vooral verwerking van voedings-producten en grondstoffen, metallurgie en later chemie). De bevolking nam toe van 130.000 inwoners in 1830 tot 550.000 in 1905. In 1906 en 1922 werden grootse Koloniale Tentoonstellingen georganiseerd … want Frankrijk had toen nog een immens koloniaal rijk, verspreid over de hele wereld.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg Marseille het hard te verduren. Van 22 tot en met 24 januari 1943 werden 20.000 inwoners geëvacueerd uit het kwartier van de Vieux Port, die vervolgens volledig werd opgeblazen. In de jaren ’50 zou de (moderne) heropbouw ervan plaatsvinden met overheidssteun. Op 27 mei 1944 waren er geallieerde bombardementen in het stationskwartier (met ongeveer 1.200 verwoeste gebouwen en bijna 2.000 doden) en op 28 augustus werd Marseille bevrijd.
In het na-oorlogse Marseille werd de verdere stadsontwikkeling een feit en werd in 1952 La Cité Radieuse gerealiseerd door le Corbusier (zie verder). Ingevolge de dekolonisering werd Marseille in de jaren ’50 en ’60 de nieuwe verblijfplaats voor vluchtelingen (12.000 Indochinezen, 2.000 Vietnamezen) en gerepatrieerde Fransen (55.000 uit Marokko, 60.000 uit Tunesië en 10.000 uit Egypte). Op het einde van de Frans-Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog werd de stad in 1962 overspoeld door de repatriëring van Franse kolonisten uit Algerije: de zogenaamde pieds-noirs. In totaal zouden naar schatting zo’n 820.000 gerepatrieerden in Marseille aankomen (per schip of vliegtuig) … waarvan er uiteindelijk zo’n 100.000 in de stad bleven wonen.
In de 20ste eeuw keerde het tij voor Marseille: de komst van de TGV in 2001, de enorme groei als terminal voor cruiseschepen (nu de grootste van Frankrijk) en vooral het magische jaar 2013 toen Marseille (samen met de regio Provence) de succesvolle Culturele Hoofdstad van Europa werd.
De klassieke toppers
De Basiliek Notre-Dame de la Garde
Basiliek Notre-Dame de la Garde: gebouwd op het hoogste punt (154m) van Marseille en met het mooiste panorama op de stad en omgeving. De basiliek is het symbool van de stad en werd midden 19de eeuw gebouwd in een romaans-byzantijnse stijl. De 60m hoge toren wordt bekroond met La Bonne Mère, een 9,7m hoog Mariabeeld met kind. Dit bedevaartsoord heeft ook een crypte en een klein museum.
De zuiderse sfeer in Le Vieux Port
Le Vieux Port is hét toeristisch middelpunt van Marseille. Deze vroegere vissershaven (nu yachthaven) heeft aan de kaden tal van horecazaken en souvenirwinkels. De sfeer is zuiders en men kan er echt genieten op een van de vele terrasjes. Van hieruit vertrekken de boottochtjes en de excursies met het toeristisch treintje (zie verder).
La Canebière is de lokale versie van de Parijse Champs-Elysées. Deze lange falneerboulevard werd aangelegd in de 17de eeuw en kende haar glorieperiode in de 19de eeuw met vervolgens het verval in de 20ste eeuw. Sinds enkele jaren is de
De flaneerboulevard La Canebière
boulevard volop terug in de belangstelling en werd aangenaam gemoderniseerd. Er zijn wel nog enkele vreemdelingen-buurten in de zijstraten, waar de sfeer eerder aan een Afrikaanse bazar doet denken en waar men bij duisternis best niet kan vertoeven.
La Corniche is de leuke (auto)route langs de kust (de Middellandse Zee), met o.m. het poplualire strand “Plage des Catalans” en het oude vissershaventje Vallon des Auffes. Het bekendste en gerenommeerde hotel-restaurant Le Petit Nice (met drie Michelin-sterren) ligt in een afgelegen straatje bij de zee. In het verlengde van de Corniche ligt de populaire badplaats-zone Le Prado.
Men kan alle voorgaande klassiekers bezichtigen met de excursie van “Marseille en Petit Train”, die vertrekt aan Le Vieux Port en twee circuits aanbiedt (voor amper €8 euro per traject).
Exterieur van de Cité Radieuse van Le Corbusier
Een echte aanrader voor moderne architectuur is de Cité Radieuse van de wereldberoemde (Frans-Zwitserse) architect Le Corbusier (1887-1965). Dit kleurrijke appartementencomplex (de zogenaamde cité -jardin verticale) werd gebouwd in de periode 1946-1952 in kader van het wederopbouwplan voor Marseille. Er zijn 18 verdiepingen en 337 appartementen. Elke verdieping vormt een zogenaamde straat, en op het dak zijn er collectieve voorzieningen zoals een kindercrèche, een gymnasium en een zwembad. De (toen nog sociale huur-) appartementen dienden voor de herhuisvesting van getroffen gezinnen (uit WO II), die ze later eventueel konden aankopen.
Op het dak van de Cité Radieuse
Nu zijn het zeer gewilde en dure appartementen. Op de 3de verdieping is er nog steeds het (vooral door Japanners zeer populaire) Hôtel Le Corbusier (21 kamers en studio’s, en eenvoudig restaurant “Le ventre de l’architecte”), enkele winkels en burelen. Oorspronkelijk bevond zich hier ook een kleine supermarkt. De oppervlakte van de wooneenheden is eerder klein, maar in de jaren ’50 hadden zij een ongezien niveau van comfort. Het geleid bezoek is uitermate interessant … het aantal plaatsen per dag echter beperkt (boekingen bij de Dienst voor Toerisme, de rondleiding van ca. 1u30 kost €10). De Cité Radieuse is geklasseerd als Frans Monument Historique en opgenomen in de lijst van het Unesco Werelderfgoed (vgl. intussen ook het enige ontwerp in ons land: Huis Giette in Antwerpen).
Het moderne Marseille = de metamorfose van Marseille
Dan bedoelen wij de bezienswaardigheden vanaf het jaar 2013, toen Marseille Culturele Hoofdstad was van Europa. Het was een enorm succes en gaf de stad een enorme boost.
Het MUCEM
Prachtig van architectuur is het MuCEM, het Musée des civilisations de l’Europe et de la Méditerranée met de beroemde “Galerie de la Méditerranée” (4 grote zalen omtrent de cultuur van het hele Middellandse Zeegebied), maar de waardevolle collectie is toch eerder beperkt in vergelijking met het soortgelijke (en toch nog veel grootsere) MAS in Antwerpen. De tentoonstellingen zijn veelal gewijd aan moderne kunst en vallen (mijn inziens) niet altijd in de smaak van het publiek. Het nieuwe museum – een ontwerp van architect Rudy Ricciotti – staat via een passerelle in verbinding met het 17de eeuwse Fort St.Jean, een versterking die toegang geeft tot Le Vieux Port. De panoramische uitzichten vanaf de terrassen zijn wel adembenemend mooi. Merken we wel dat dat er zijn twee hoofdingangen zijn voor het intussen beroemde museum … en dat we pas met veel moeite de Galerie de la Méditerranée konden vinden. Onduidelijke of onvoldoende signalering lijkt nog altijd een groot probleem te zijn in het toerisme!
Andere recente moderne gebouwen zijn Le FRAC en de Villa Méditerranée (voor tentoonstellingen), Le Silo (voor spektakels), Les Docs
Spiegeleffecten bij het afdak “L’Ombrière”
(business en shopping), de wolkenkrabber CMA-CGM (burelen) en het Nouveau Stade Vélodrome (met 67.000 plaatsen het tweede grootste van Frankrijk, na het Stade de France in Saint-Denis nabij Parijs) waar o.m. voetbalwedstrijden werden gespeeld voor het EK of UEFA Euro 2016.
Het afdak “L’Ombrière” bevindt zich op het einde van Le Vieux Port aan de Quai de la Fraternité. Deze enorme spiegelcontructie van de architecten Norman Foster en Michel Desvigne is ongetwijfeld de meest populaire moderne bezienswaardigheid van de stad…de passanten lijken wel op de mensen van de surrealistische schilder Margritte, maar dan wel ondersteboven.
Shopping
Leuk shoppen en genieten kan in “Les Docs”
Voor shopping is de oude binnenstad niet echt een aanrader (populaire winkelstraat Rue de Rome, en de chiquere winkels in rue Paradis), maar het nieuwe shoppingcenter “Les Terrasses du Port” (met 190 winkels en horecazaken, met prachtig terras met zicht op zee) en “Les Docks” (80 zaken) zijn wel een must in de vernieuwde havenwijk Joliette. Daar huist ook een splinternieuwe vestiging van het warenhuis Le Printemps … ik heb zelden zo’n luxe en modern warenhuis gezien. Dichter bij het station bevindt zich ook een waardige concurrent: de Galeries Lafayette. Interessante tip voor deze warenhuizen: buitenlanders kunnen bij het onthaal een VIP-pasje aanvragen dat recht geeft op 10°% (op de meeste artikelen).
De beroemde Marseille zeep
Koop zeker wat Marseille zeep … een overbekende zeep in allerlei geuren en formaten. Marseille is als sinds de middeleeuwen het bekendste Franse productiecentrum voor zeep met de klassiekers op basis van olijf en lavendel. Aan de Vieux Port bevindt zich een klein Museum over de Marseille zeep. De “Navettes” zijn (harde) koekjes … waarvoor je wel moet oppassen voor je tanden! De beroemde Bouillabaise is ook afkomstig van Marseille… indertijd was het een gerecht voor de arme vissers .. maar nu is het een meestal (veel) te duur vis(soep)gerecht. Andere gastronomische producten zijn olijfolie, pastis, tapenades, zeeëgels (oursins). Tenslotte vermelden wij nog de santons, in allerlei veelkleurige figuurvormen in klei (zelfs om de Kerststal te vullen!).
Boottochtjes
Wij bevelen twee interessante boottochtjes aan:
-
Een must: het boottochtje in “Les Callanques”
Het bezoek aan het Parc National des Calanques. Men kan kiezen tussen de “Essentiel des Calanques”-versie (duurt 2u15) of de uitgebreidere “Intégrale” (respectievelijk €23 en €29 per volwassene). De eerste kan zeker volstaan om een goede indruk op te doen van dit wondermooi kustspektakel van kalksteenrotsen met talrijke inhammen en afgelegen strandjes, dat zich over 20 km uitspreidt tussen Marseille en Cassis. Vertrek aan de Vieux Port.
- Bezoek aan het 16de eeuwse Château d’If (foto gans bovenaan deze pagina): is zeer bekend door de roman van Alexandre Dumas over Graaf Monte Cristo. Dit bastion was jarenlang een beruchte gevangenis. Vanaf het dakterras heeft men een grandioos uitzicht op Marseille.
Tot slot
Men verplaatst zich perfect met het openbaar vervoer in Marseille (2 moderne metrolijnen, 3 moderne tramlijnen, talrijke buslijnen (waaronder ook elektrische bussen sinds juni 2016). Indien je een City Pass Marseille hebt gekocht is het openbaar vervoer bovendien gratis en dat is ook zeer handig. Deze City Pass is een absolute must voor een citytrip naar Marseille: er zijn versies van 24u (€24), 48u (€31) en 72u (€39). Verkrijgbaar in de Office du Tourisme.
Wij hebben ten volle genoten van het zuiderse Marseille en kijken al uit naar een volgende citytrip in Frankrijk … waarschijnlijk Lyon.
De onvolprezen pocket-gids “Marseille Week-end” van Michelin
Aanbevolen literatuur
“Marseille. Histoire d’une ville. Parcours d’histoire” (= hét boek voor 2013 Culturele Hoofdstad van Europa) o.l.v. Régis Bertrand, CRDP, Marseille, 2012, 240 p.
Micheln-reisgidsen:
“Marseille Week-end” (foto 13) in de reeks Le Guide Vert, met een perfecte en zeer handige uitneembare stadsplattegrond. 2016, 128 p. (de best bruikbare gids)
“Marseille en un coup d’oeil”, 2015 (zeer beknopte handige gids).
Contact
Zeer volledige informatie en vriendelijk onthaal in de “Office de Tourisme et des Congrès”,, 11 La Canebière, 13001 Marseille.
Onze contactpersoon was Béatrice Manzato = spresse@marseille-tourisme.com
www.marseille-tourisme.com – info@marseille-tourisme.com
Over de stad Marseille: www.marseille.fr
Auteur en foto’s: Patrick De Groote