28 jan Arboretum Kalmthout
Op 28 januari 2023 bezochten een aantal leden van BFTP, het Arboretum Kalmthout, in deze periode van het jaar hét Hamamelis-paradijs. Met het fileleed van de voorgaande dagen in Merksem in het achterhoofd, vertrok wie van ver moest komen ruim op tijd. De drukte onderweg viel gelukkig mee en de vroege vogels konden zich meteen opwarmen met een kopje koffie in de cafetaria.
Hier verwelkomde de heer Abraham Rammeloo, conservator – directeur van het Arboretum, ons en gaf toelichting over de werking en de ontstaansgeschiedenis van het arboretum. Het is een wonderlijk verhaal met sprookjesallures en het begint zo: Er was eens…
Historische zwart-wit prent, ets of pentekening van een 19de eeuwse man, met name Charles Van Geert, plantenkweker uit Kalmthout.
… een Antwerpse boomkweker, Charles Van Geert, die in 1856 in Kalmthout start met een proefterrein voor zijn kwekerij in Antwerpen (waar nu de Antwerpse Zoo is). Na de dood van Van Geert in 1896 wordt het bedrijf omgevormd tot een naamloze vennootschap: de Société Anonyme Horticole de Calmpthout. Landbouwingenieur Antoine Kort staat aan het roer en hij verdubbelt bijna de oppervlakte van de kwekerij. De teelt van coniferen is en blijft haar specialiteit. Na de eerste wereldoorlog neemt de vraag af en de Tweede Wereldoorlog betekent helaas het einde.
Maar dan kopen in 1952 twee Antwerpse diamantairs de verlaten kwekerij. De broers Georges en Robert De Belder zijn fervente amateur-botanici. Op een dag verzeilt Jelena Kovacic op het domein en ontmoet er Robert De Belder. Onze gids Claire Lejeune, biologe en reeds 42 jaar in dienst bij het Arboretum, zegt dat het een ware coup de foudre was tussen die twee. Ze trouwen en Jelena wordt de drijvende kracht achter de wedergeboorte van het domein. Ze is landbouwingenieur en is zo gepassioneerd met haar vak bezig dat ze van de voormalige kwekerij een speler van wereldformaat weet te maken. De honderden nieuwe planten die zij introduceert, zijn afkomstig van vrienden en kwekers over de hele wereld. Ze verzamelt zaden in het wild en selecteert ook tal van nieuwe cultivars.
Jelena De Belder met kersenbloesem ©Frans Rombouts 1992
Deze plant is ongeveer 100 jaar oud en ruim 14 meter breed.
Claire Lejeune voert ons verder mee doorheen het arboretum en vertelt enthousiast het verhaal van de toverhazelaars. De door Antoine Kort aangeplante toverhazelaar (Hamamelis) verwerft door de inzet van de De Belders wereldfaam. Toverhazelaars bloeien in de winter, ook als het koud is of sneeuwt. Zij zijn de sterren van het arboretum en lokken elk jaar opnieuw duizenden nieuwsgierigen. Hun gele, oranje en rode bloemen op de kale takken geuren krachtig en heerlijk zoet. De collectie toverhazelaars is de grootste van Europa en bevat enkele van de oudst gekende exemplaren.
We staan ook in bewondering voor Hamamelis x intermedia ‘Jelena’ met zijn prachtige oranje-rode bloemen.
Een aantal van de planten zijn de oorspronkelijke moederplanten waaruit alle commercieel gekweekte jonge planten voortkomen. De botanische soorten bloeien vrijwel alleen in gele tinten. Antoine Kort selecteerde eind jaren 1930 de eerste lichtrode Hamamelis x intermedia ‘Ruby Glow’. Vanaf de jaren 1960 breidden Jelena en Robert De Belder het assortiment verder uit, eerst met dieprode toverhazelaars en nadien met herfstkleurige en sterk geurende.
Naast het verzamelen van nieuwe planten, neemt het wetenschappelijke en educatieve aspect een steeds belangrijkere plaats in. In 1986 koopt het provinciebestuur van Antwerpen de terreinen aan. Het beheer, het onderhoud en de exploitatie bleven ruim een kwarteeuw volledig in handen van de onafhankelijke vzw Arboretum Kalmthout. In 2013 wordt de vzw omgevormd tot een extern verzelfstandigd agentschap van de provincie Antwerpen.
Onder impuls van het provinciebestuur vergroot de slagkracht voor het verbeteren van de bezoekersfaciliteiten. Door enkele aankopen vergroot de oppervlakte van het groendomein met maar liefst twintig procent, tegenwoordig een unieke gebeurtenis voor botanische tuinen en arboreta. Arboretum Kalmthout beslaat sindsdien 13,5 hectare, met als laatste aanwinst de tuin achter de cottage.
In 2014 vonden er ingrijpende infrastructuurwerken plaats. De werken namen ruim een jaar in beslag. Een nieuwe ingang, een vernieuwde parkeerplaats en een verharde verbinding tussen het onthaalcentrum, het historische Vangeertenhof, het bonsai-atelier en het tuintheater verbeterden de toegankelijkheid.
Foto van de e-shop van het arboretum
De uitbreidingen worden gefinancierd door giften. Zo kan je meter of peter worden van een vierkante meter. Of je kan ter plaatse of in de webshop een fles Arboretum Gin met hamamelisbloesem kopen.
In 2022 mocht het arboretum maar liefst 75.000 bezoekers verwelkomen. In 2021 en 2022 ontving het arboretum awards als Feel Good Partner Garden of the Year van de Britse Royal Horticultural Society dankzij de stemmen van het enthousiaste publiek.
© Arboretum Kalmthout
Ons bezoek valt in de week van de poëzie en Bart Moeyaert schreef zijn gedicht ‘pauze’ speciaal voor het arboretum. Hij kwam het op Gedichtendag persoonlijk onthullen in de Gloriëtte, het witte tuinprieel. Daar kunnen bezoekers voortaan tot rust komen met natuur én poëzie. Iets wat ook Bart Moeyaert, sinds enkele jaren Kalmthoutenaar, inspireert en gelukkig maakt.
Meer over Bart Moeyaert lees je op www.bartmoeyaert.com
Samenvatiing
We konden met onze eigen ogen zien dat Arboretum Kalmthout een wonderlijke plek is. Sinds 1856 zijn er in de 13,5 hectare bomentuin ruim 7.000 plantensoorten uit de hele wereld verzameld. Elk seizoen zie je iets nieuws. Wij waren er in de winter, een bijzondere periode, want dan bloeien de toverhazelaars (Hamamelis), de grootste verzameling van Europa! Ongeacht koude of sneeuw zorgen ze voor unieke, zoet geurende bloemen in warme kleuren. In de herfst tonen ze samen met de Japanse esdoorns een prachtig kleurenspektakel. In de lente bloeien kerselaars en appelaars volop, een wolk van bloesems! In de zomer trekt vooral de vlindertuin de aandacht. Kinderen kunnen dan deelnemen aan een speurtocht. Ze zijn dol op de grote vijver en de bonsais. Uitrusten doe je op één van de vele banken of op het terras van de cafetaria.
Ben je verantwoordelijk voor een groep, neem dan zeker een gids.
Een rondleiding met gids maakt je bezoek extra boeiend. Deskundige en ervaren gidsen tonen je de mooiste plekjes en vertellen enthousiast verhalen en anekdotes die horen bij een speciale boom of bij een onderdeel van de collectie. Naast een algemene seizoen wandeling over de planten en de geschiedenis van de tuin, kun je ook kiezen voor een boeiende themawandeling. Mogelijke titels: Symboliek van de bomen, met Van Gogh op pad, Toverhazelaars en winterbloeiers, Curieuzeneuzen kinderwandeling of Geurwandeling nodigen in elk geval uit om nog eens terug te keren in een ander seizoen!
Beschik je over een Museumpas dan kun je gratis binnen.
Wat kun je nog doen in Kalmthout?
- Kalmthout als kunstenaarsdorp – De Grijze School op de heide
- Suske & Wiske, natuurlijk kunstzinnig en op stap in de Antwerpse Kempen.
Na het bezoek aan het arboretum vertrokken we naar Kapellen. In brasserie ‘Biblo’ genoten we, na geklonken te hebben op een voorspoedig 2023, van een heerlijke Nieuwjaarslunch.
Alweer een prachtige dag. Van alle deelnemers, “bedankt aan de organisator Didier”!
Veerle en Diane
Perscontacten: Eva D’haenens, eva.dhaenens@