09 sep Bourgondisch genieten in de beide Limburgen
Voor een succulente boeuf bourguignon en een goed glas clos-de-vougeot hoeven we niet zo nodig naar de streek van Dijon waar hertogen die Stout genoemd worden, of Goed, Schoon of zonder Vrees, hun roots hadden. Lekkerbekken en levensgenieters kunnen daarvoor ook simpelweg dichter bij huis terecht. Meer bepaald in het bourgondische hart van Europa, pakweg de streek tussen Hasselt, Luik en het Nederlandse Valkenburg. Daar, in dat euregionale gebied, waar de bewoners een flinke hap gemeenschappelijk verleden delen, is er op zijn minst een even smaakmakende versie te vinden van het bourgondische origineel. Ik oliede mijn fietsketting en mijn kuiten, hees me in Nederland over de ‘Dutch mountains‘ en tufte pallietergewijs langs Haspengouwse akkers en landerijen.
Op de trappers in het Zuid-Limburgse heuvelland
Mijn driedaagse tour trap ik op gang in Valkenburg aan de Geul. Jeroen van het Cycle Center heeft een blitse e-bike voor me klaargezet en stopt me een routekaart toe met een paar knooppuntnummers die me naar de brouwerij van Gulpen leiden. Het miezert in Limburg en donkere wolken pakken zich boven het stadje samen. Ik zie in de verte een kasteelruïne op een heuvel uittorenen en zet koers in die richting. In deze streek van kolenmijnen en mergelgrotten had ik ze niet meteen verwacht, de hotels met zuiders bekkende namen als Sole Mio en Bella Vista. Ook de Oranjes zijn bij hun Limburgse onderdanen erg geliefd, bedenk ik, als ik aan Hotel Prinses Juliana voorbijfiets. In de zijstraten spatten de Emma’s, Wilhelmina’s en Beatrixen van de straatnaamborden. In het gezellige centrum van Valkenburg, rond het VVV-kantoor – het eerste van Nederland, zo lees ik in een brochure – , wordt het iets drukker. 
Het stadje is al 150 jaar lang een toeristische trekpleister en ook vandaag kruisen heel wat toeristen mijn pad. Nogal wat zestigplussers, merk ik, met rugzakken, aanzienlijke watervoorraden en wandelstokken, onmisbare hulpstukken om het Nederlandse ‘gebergte’ te gaan bedwingen. Ik spot ook een hele lichting butlers in spe, die, zo hoor ik van een Vlaamse kandidaat, hier net vandaag aan hun internationale opleiding beginnen. Engelse landhuizen in Sommerset en taferelen uit Downtown Abbey komen in mijn geest even hun opwachting maken. Het Holland Casino is nog leeg, zie ik, maar de terrassen van de vele cafés en kroegen die zich ‘lekker gezellig’ tegen elkaar aanschurken, komen stilaan tot leven. Ik vermoed dat er hier in de carnavalstijd nogal wat paarden in de gang staan en te gekke feestneuzen zoek zijn. In het Koetshuis dat hier ‘Koetshoes’ geschreven en uitgesproken wordt, wordt Limburgse ‘vlaai’ geserveerd. Een mondje Limburgs is mooi meegenomen, merk ik, iedereen ‘kalt’ hier ‘plat’. ‘Doe mij maar een punt ‘proemevlaai’ met een kwak crème fraîche, gebaar ik tegen de aardige serveerster, ‘want ik moet dadelijk de bergen in’. Ik toef hier, moet u weten, in de buurt van de onheilspellende Cauberg uit de Amstel Gold Race die onze Philippe Gilbert in 2017 al voor de vierde keer(!) won. Honni soit qui mal y pense.
Land van bergen en bier
Valkenburg wei de aftocht der schapen
Het gaat al meteen heel lang en heel steil omhoog zodra ik aan de kerk in het centrum de richting Gulpen neem. De eerste zonnestralen priemen door de wolken tot opluchting van een kudde blatende schapen die door een boomgaard banjeren. Het heuvelende landschap dat zich op en achter de top, naast en voor me, onthult, is gewoonweg prachtig. Stuk voor stuk pastorale plaatjes die me vaak aan Toscane doen denken. Zacht glooiende heuvels, in de verte een donker sparrenbos, roestkleurige akkerlanden, eindeloze rijen fruitbomen met een aarzelend begin van witte bloesems, paarden en veulens in een grasgroene wei, petieterige dorpjes nostalgisch rond een kerk genesteld, een statige herenhoeve omsingeld door akkerland en hoge bomen, en vlak voor de lange afdaling naar Gulpen een juweel van een kasteel dat op mijn kaartje naar de naam Neubourg luistert. Ook de namen van de dorpen klepperen opgewekt als de klokjes van een carillon: Berg en Terblijt, Schin-op-Geul, Cadier en Keer… .
En dan is het bier proeven geblazen in de hier alombekende familiebrouwerij die al sinds 1825 veel dorstigen gelaafd heeft. Biersommelier André toont ons in het Bierhuys, zijn proeflokaal, eerst een knap gemaakte film over de geschiedenis van de brouwerij, het bierbrouwproces, de biologisch geteelde grondstoffen als hop, gerst, tarwe en spelt en de achttien verschillende bieren die hier volgens duurzame methoden gebrouwen worden. Trots wijst hij ons op de edele en hoogstaande kwaliteit van de graangewassen die rechtstreeks bij de boeren uit de omliggende gemeenten betrokken worden. Bijzonder boeiend is het bezoek aan de brouwerij zelf waar we in de verschillende zalen de verschillende stadia van het brouwproces kunnen volgen. Begrippen als cylinderkonische tanks (CKT’s), koelschepen, klaringskuipen, het mouten van granen, gistpropagatie, boven-en ondergisting en bokbieren worden vlotjes verklaard. Na de rondleiding volgt een degustatie waarbij je uit het ruime aanbod aan bieren, die met hun kwalificaties op een scherm verschijnen, er drie moet herkennen. Kun je dat, dan krijg je een mooi diploma en word je uitgenodigd om actief aan de hopoogst deel te nemen. En dat blijkt een privilegie te zijn dat met lekker eten en feesten gepaard gaat. Een Arnhemnaar blijkt over een uitzonderlijke neus en tong (de 2000 ‘smaakknobbeltjes’ incluis) te beschikken en mag in het café zijn prijs in ontvangst nemen. Met een biertje naar keuze en begeleid door ongecompliceerde Duitse schlagermuziek wordt deze vrolijke happening beklonken. Sjingboem sjingboem. Ik fiets – hik – behoorlijk in de wind terug naar Valkenburg. Daar pik in mijn karretje op en laat me even later in een restaurant in Schinnen goddeloos verleiden door een optocht aan heerlijkheden uit de landelijke keuken.
Schinnen nonnenscheetjes smakelijk dessert bij Jean Thomas
Kok Jean kan niet alleen verrukkelijk koken, maar heeft ook een grote voorliefde voor vergeten groenten als pastinaak, warmoes, daslook, ‘kroten’ en eerlijk en met liefde gekweekt vee uit de omgeving. Na een paar nonnenscheten, een plaatselijk dessert, zak ik af naar het voormalige ursulinenklooster van Sittard waar een hotelgroep de voormalige onderwijsinstelling van de eerwaarde zusters tot het stijlvolle klassehotel Merici heeft verbouwd. Ik zie op de Markt een verwijzing naar het geboortehuis van Toon Hermans en moet even denken aan de legendarische conferences van deze topcabaretier. ‘Doif ies toot, meinier!’ Pure nostalgie. Limburreg, zeker weten, doa geit niks boave, zoe is t’r mer ein!
Haspengouws fruit te kust en te keur
Borgloon fruitveiling appels Jonagold
Ik verkas naar de andere kant van de Maas en beland in het fruit. Heel Limburgs Haspengouw rond Borgloon, Sint-Truiden en Tongeren is daar heinde en verre om bekend. Van fruit weet Flor, de gids die de rondleiding door de fruitveiling BelOrta in Kerniel (Borgloon) verzorgt, alles. Bijna twee uur lopen we met hem door de reusachtige hallen waar, als was het een rotonde in hartje Bangkok, heftruckchauffeurs razendsnel bakken vol fruit door elektronisch geopende deuren rijden, tegelijkertijd op hun schermpjes bestellingsorders aflezen, cijfers intikken en ladingen naar depots, koelcellen of laadbruggen versassen. Ondertussen onderhoudt de gids ons uitgebreid over alle aspecten die met de fruitteelt en vooral ook met de industriële bedrijvigheid hier op de veiling verband houden. Beter dan sommige koningen hun eigen kinderen, kent Flor alle variëteiten van appels, peren en kersen en weet hij precies wie en waar en hoe het fruit ook geteeld wordt. Ook de moordende mechanismen van prijsbepaling en -afspraken komen aan de orde. Een tikkeltje meewarig bekritiseert hij de huidige trends in de fruitsector (en in de maatschappij) waarbij ‘de mensen – ‘en dat zijn wijzelf, hè’ – een appel of peer met een deukje van 1 mm² al vlug als ‘oneetbaar’ bestempelen. Vandaar dat je hier alleen maar de knapste bosbessen, de aaibaarste braambessen, de zoetste aardbeien, de schattigste appelen en vrolijkste peren over de sorteerband ziet rollen. Kennersogen straffen het geringste foutje onherroepelijk af met doorverwijzing naar andere bak, schoolfruit of veestapel. Alleen topkwaliteit kan nog overleven, orakelt de gids; de rest is gedoemd tot een schimmelend bestaan in de marge.
Met de Twizy door het Haspengouwse land
Ik heb na deze duik in het fruit begrepen dat het hier om big business gaat en dat het er behoorlijk stresserend aan toe gaat. Beetje vreemd misschien want het Haspengouwse landschap zelf ligt er puur en onbespoten bij. Relaxed genieten is hier de boodschap. Wandelaars en fietsers geven het voorbeeld. Het kan ook per Vespa of in een Twizy, een koddig, milieuvriendelijk elektrisch oplaadbaar autootje dat ik in Sint-Truiden oppik. Ik krijg een routekaart met enkele knooppunten en op een schermpje boven het stuur maken pijlen duidelijk welke richting ik uit moet. Ik zet het ding in D (Drive) – er is ook nog een R van Reverse – en binnen de kortste keren jakker ik over landwegen en veldpaden langs kapelletjes, kerken, heuse kastelen, herenboerderijen, fruitplantages, akkers, knalgele koolzaadvelden, kleurrijke beukenbossen en sappige weiden. Als ik mijn Twizy, die bij enkele regenvlagen uitstekend bescherming biedt, een viertal uur later weer inlever, staan er een kleine 60 km op de teller en heb ik verstilde dorpjes als Rijkel, Groot-Gelmen, Mettekoven, Hoepertingen, Vliermaalroot en Bommershoven de revue zien passeren. Via de ‘Chaussée d’Amour’, de beruchte rijksweg naar Luik met de rode lampjes, welt spontaan de gedachte op aan ander begeerd fruit dat zich in deze streek, zoals inmiddels bekend, weelderig aandient. In het Grand Café op de site van het voetbalstadion Stayen in Sint-Truiden drink ik een smakelijke ‘Wilderen Goud’, een plaatselijk biertje, en het stoofpotje van rundvlees met Haspengouwse appels, op smaak gebracht met Wilderse tripel, is terecht een ‘eersteklasser A’.
Praktisch gedeelte
Doe-tip
Borgloon stroopfabriek
Borgloon: de stoomstroopfabriek, Stationsstraat 54. De stoomstroopfabriek van Borgloon, waar honderd jaar lang fruit industrieel tot stroop verwerkt werd, won in 2007 de Monumentenwedstrijd van de Vlaamse tv-zender Canvas. De stroopproductie in de streek rond Borgloon was tot lang in de vorige eeuw een belangrijke economische sector. Je kunt deze site die in 1988 met de productie stopte, alleen of met gids (rondleidingen) bezoeken. Sinds kort hebben stroopmakers vader en zoon Bleus het ambachtelijke productieproces, zij het beperkt, weer opgestart. Dankzij de subsidies die met de onderscheiding verbonden waren is het plein met de rails waarop ooit de goederenwagons hun ladingen uitkieperden, heraangelegd. Ook heel wat machines in het museumgedeelte van de fabriek (sommige zijn aan herstelling toe, net zoals delen van de site zelf), maken dit waardevolle, regionale erfgoed zichtbaar. Volgens gids Flor bestaan plannen om de hele site in te richten tot een ‘fruitbelevingscentrum’ waar het verleden via het museum, de machines, het hele fabriekscomplex en publicaties herleeft. In het winkeltje bakken ze lekkere stroopwafeltjes en kun je terecht voor talrijke streekproducten op basis van fruit. Momenteel (augustus 2017) zijn er restauratiewerken bezig. Reservatie: Toerisme Borgloon. Tel. + 32 12 67 36 53
Borgloon: bezoek aan de Veiling BelOrta. Kernielerweg 56. Reservaties bij Toerisme Borgloon. Tel.+32 12 67 36 53
Overnachten:
Sittard (Nederland): Hotel Merici (4 *), Oude Markt 25. Prachtig historisch pand, genoemd naar de stichteres van de ursulinenorde Angela de Merici. Knap gedesignd en luxueus hotel waar moderne toetsen perfect harmoniëren met attributen zoals bidbankjes die stijlvol verwijzen naar de voormalige functie van het gebouw als klooster en meisjespensionaat. Ruime kamers met alle modern comfort, indrukwekkende trappenzaal, gezellige loungebar, vriendelijk en attent personeel en schitterend ontbijt aan lange tafels met gesteven linnen in rustgevende zaal. www.hotelmerici.nl
Sint-Truiden: Hotel Stayen, Tiensesteenweg 168. Mooie, verzorgde, ruime en strak gedesignde kamers op de site van voetbalclub Sint-Truiden (STVV). Kamers zijn voorzien van alle moderne comfort: koffie-en theefaciliteiten op kamer, wifi, flatscreen-tv…Enkele kamers (achteraan) bieden uitzicht op het stadion en het speelveld zelf. www.hotelstayen.com
Eten en drinken:
Jean Thomas Restaurant: konijnenpootje, draadjesvlees, asperges
Schinnen (Nederland): Boerderijrestaurant ‘Aan Sjuuteeändj, Dorpsstraat 74. Klasserestaurant waar chef-kok Jean Thomas werkt met landelijke producten recht van de boerderij. Warm, gezellig interieur, ongedwongen sfeer, Limburgse gastvrijheid ten top en supervriendelijke bediening door vrouw Sonja en grappige serveerster. (‘Gaat u maar even gillen als u d’r ook frietjes bij wil!’). Traditionele gerechten met een verrassend eigentijdse touch. Uitstekende wijnen. De gerookte forel op een bedje van risotto, asperges en daslook en het konijnenpootje en draadjesvlees smaakten verrukkelijk. Er staat ook gewoon ‘zondagse soep’ van de bomma op de kaart. www.sjuut.nl
Sint-Truiden: Brasserie en Grand Café in Hotel Stayen, Tiensesteenweg 168. Smakelijke en verzorgde keuken en uitvoerige wijnkaart waarop een mooie Corbières-Boutenac prijkt van het domein Ollieux Romanis. Vriendelijke, jeugdige bediening. Boven op het terras uitzicht op het speelveld van de voetbalclub. Heerlijk en uitgebreid ontbijtbuffet. www.grandcafestayen.com
Enkele adressen en info:
Brouwerij Gulpen www.gulpener.nl
Valkenburg: Cycle Center, De Valkenberg 8B www.cyclecenter.nl
Sint-Truiden: Verhuurbedrijf POMS (Twizy’s, Vespa’s….), Ambachtslaan 3226 www.poms.be en www.vesparoute.com
Met dank aan: de organisatie Hart van Europa, een samenwerkingsverband van de toeristische diensten van de provincies Belgisch-en Nederlands-Limburg en Luik. www.hartvaneuropa.eu met de gegevens over de 42 deelnemers en de streekproducten. Zie ook de mobiele site: m.hartvaneuropa.eu
Info: Limburg BE: www.toerismelimburg.be en Limburg NL www.vvvzuidlimburg.nl
Tekst en foto’s: Guy Meus