Ontdekkingsreis in het veelzijdige Colombia

24 mrt Ontdekkingsreis in het veelzijdige Colombia

In het typisch koloniale stadje Bachimara

Deel 1

Het prachtige multiculturele land Colombia ligt tussen twee oorspronkelijke oude beschavingen: de Inca’s (Peru) en de Azteken (Mexico). De rijke pre-Columbiaanse beschaving (= periode tot aan de Spaanse kolonisatie) is echter veel minder bekend. Colombia is genoemd naar Christoffel Columbus. De enorme biodiversiteit (’s werelds 2^de belangrijkste land, na Brazilië) en een rijke cultuur maken van het land een potentiële toeristische topbestemming. Het land behoorde jarenlang tot (ongeveer in 2002) de meest onveilige van de wereld. De economische/sociale ongelijkheid is er extreem hoog. Wij maakten een grote rondreis (van 24 dagen) in Colombia en bezochten de belangrijkste plaatsen, zowel in stad als op het platteland, in de bergen en aan de kust.

Geografie

Colombia is het meest noordwestelijke land van Zuid-Amerika en ligt volledig in de tropen, grotendeels ten noorden van de evenaar (tussen 12°NB en 4°ZB / 67° en 79°WL). Als enig Zuid-Amerikaans land ligt Colombia aan 2 oceanen: in het noorden de Atlantische Oceaan (die hier de Caribische Zee heet), in het westen de Stille Oceaan (Pacific), met een  respectievelijke lengte van 1.300 en 1.600 km. Het zeer bosrijke land grenst in het NW aan Panama (dat tot 1903 bij Colombia hoorde) op de landengte van Midden-Amerika, in het NO aan Venezuela, in het O en ZO aan Brazilië, en in het Z aan Peru en Ecuador.

Het vasteland is ingedeeld in 5 regio’s:

1. Het centrale hoogland (Andina) van het jonge plooiingsgebergte Andes, dat in 3 ketens of Cordilleras is opgesplitst: Occidental, Central en Oriental. In de Andes is de Nevado des Huila (5750 m) de hoogste bergtop, maar in het NO in het imposante kusthooggebergte Sierra Nevada ligt de Cristobal Colón y Simón Bolivar van 5775 m. De 2 belangrijkste rivieren van het land zijn de bergstromen de Magdalena (1528 km, de langste rivier van het land) en de Cauca (1350 km), die nabij de havenstad Barranquilla uitmonden in de Atlantische Oceaan. In de centrale (met de miljoensteden Medellín en Cali) en oostelijke (Bogotá) bergruggen en -dalen leven de meeste inwoners.
2. Het Caribisch kustgebied (Caribe) in het N (belangrijkste toeristische zone met o.m. Cartagena en Nationale Parken zoals Tayrona)
3. Het kustgebied van de Pacific (Pacifica) in het W (is veel minder toeristisch en naar verluidt minder veilig)
4. Orinoquía: de vlakten van de Orinoco (in het O/NO, met vooral grasvlakten of savannes. Ook de llanos genoemd)
5. Amazonia: het (zeer dun bevolkte) tropisch regenwoud van de Amazone (in het ZO), ook wel de selvas

Het klimaat is op basis van temperatuur en hoogteligging ingedeeld in de tierra caliente (warme zone, o.m. met Cartagena), de tierra templada (gematigde zone, o.m. met Medellín), de tierra fria (koude zone, o.m. met Bogotá, met een droge periode van midden-december tot einde februari) en de tierra helada (polaire bergzone). Columbia is zeer onderhevig aan natuurrampen (aardbevingen, vulkaanuitbarstingen, overstromingen, modderlawines). Het gebied van Bogotá en meer noordwaarts (met talrijke breuken in de staat Boyacá) zijn regelmatig aardbevingen. De recente gebouwen zijn er veelal wel tegen bestand. Het toeristisch hoogseizoen loopt van december tot februari, met het minst kans op regen (behalve aan de Pacifische Kust en Amazonia) maar wel met de hoogste prijzen.

Een enorme variatie aan groenten en fruit

Landbouw is nog steeds de belangrijkste bestaansvorm. Vooral de koffieteelt is bekend als belangrijkste commercieel- en export-landbouwgewas, maar er is ook rijst, maïs, sorghum, suikerriet, yuca (cassave, maniok), katoen en (uiteraard) bananen. Extensieve traditionele veeteelt. Mijnbouw met delfstoffen zoals steenkool, goudwinning en de belangrijkste winning van smaragd (met museum in Bogotá) in de wereld; aardolieproductie (petroleum – sinds 1920 in productie – is het voornaamste exportproduct van Colombia!). Medellín is naast Bogotá het belangrijkste industriecentrum (gespecialiseerd in textiel), petrochemie in Cartagena.

Adembenemend panorama op de hoofdstad Bogotá vanaf de “mirador” Torre Colpatria

Colombia kende een sterke bevolkingsgroei (5 miljoen in 1912, 22,5 miljoen in 1973, en nu ca. 52 miljoen). De inheemse bevolking (met 87 verschillende indianen-stammen, vooral in de llanos en het Amazonagebied) vertegenwoordigt slechts 4% van het totaal. 58% is mesties (mestiezen zijn van gemengde afkomst, nl. uit Europese mannen en inheemse vrouwen) of creools (= Spanjaarden geboren in de kolonie), 14% mulatten, 20% blanken (die op de hoogste ladder van de maatschappij staan), en tenslotte 4% zwarten (nazaten van o.m. de Afrikaanse slaven). Ongeveer 5 miljoen Colombianen wonen in het buitenland, vooral in de USA. Sedert 2017 zijn er talrijke vluchtelingen uit buurland Venezuela naar Colombia gekomen. Zij leven meestal in grote armoede en de bedelaars bepalen jammerlijk het straatbeeld in de grote steden.

Het Distrito Capital (DC) de Bogotá (= 1.776 km² groot) van de veelzijdige hoofdstad Bogotá kent de hoogste bevolkingsdichtheid en de grootste bevolkingsgroei. De agglomeratie strekt zich uit over een lengte van ca. 30 km lengte en 15 km breedte en telt bijna 8 miljoen inwoners (vgl. 330.000 in 1938) of 1/5^de van de totale Colombiaanse bevolking.

Geschiedenis

Plaza Bolívar in Bogota met het standbeeld van de onafhankelijkheidsheld en het Capitool

Om een idee te krijgen van de zeer rijke pre-Columbiaanse cultuur bezoek je best het schitterende Museo del Oro (de grootste schatkamer van het pre-Colombiaanse verleden en met 36.000 stukken het rijkste museum van Zuid-Amerika) van de hoofdstad, of reis je naar het ZW van het land naar San Augustus (sinds 1995 Unesco Werelderfgoed) met het Parque Arqueológico.

De Spanjaarden verkenden de kusten langs de Caribische Zee vanaf 1499. In 1525 werd de eerste Spaanse nederzetting gesticht in Santa Marta (la Antigua) aan de Caribische Zee, het is dan ook de oudste stad van het huidige Colombia. Het veroverde gebied kreeg de naam van Nieuw-Granada (1425).

Het Koloniaal Museum in Bogotá

In 1538 ontstond Santa Fé de Bogotá. Het land was een deel van het Onderkoninkrijk Peru tot in 1717. Daarna van de Spaanse kolonie het  zogenaamde Onderkoninkrijk Nieuw-Granada (samen met Venezuela, Ecuador en Panama) waarbij  Bogotá hoofdstad werd. De oorspronkelijke Spaanse exploratie werd al vlug een conquista: niet alleen gebiedsverovering maar ook het uitmoorden van de oorspronkelijke indianen-stammen en van hun schatten (vooral van goud en de zoektocht ernaar, bekend als de mythe van El Dorado of de Vergulde Man).

De onafhankelijkheidsstrijd startte in 1810 (toen verwierf de provincie Santa Fé de Bogotá op 20 juli als eerste een autonoom bestuur) en culmineerde met de Slag van Boyacá op 7 augustus 1819 (= de plaats is nu een belangrijke historische attractie) en de overwinning aldaar van de Venezolaan Simon Bolívar (1783-1830)tegen de Spanjaarden betekende in 1819 het einde van de Spaanse heerschappij met de oprichting van Groot-Colombia met Bolívar als eerste president. Spanje erkende de onafhankelijkheid (die eigenlijk al op 20 juli 1810 werd uitgeroepen) pas in 1880. De slavernij werd afgeschaft in 1853. Panama werd (met de hulp van de USA) in 1903 onafhankelijk van Colombia.

Beroemde foto (genomen in het Museum Antioquia in Medellín) van de inval in de wijk Comuna 13 tijdens het drugsconflict (ca.1985-2019)

Een 5-tal guerillagroepen hebben het land in diepe crisis gestort in de tweede helft van de 20^ste eeuw, waaronder de (op Moskou gerichte en beruchte) FARC (Fuerzas Armadas Revolucionarios Colombianos), opgericht in 1964 en waarschijnlijk de grootste revolutionaire beweging van Amerika, en de kleinere ELN (Ejército de Liberacíon Nacional). De 2 grootste drugskartels van Medellín (onder leiding van Pablo Escobar – uiteindelijk neergeschoten in 1993 in een volkswijk in zijn stad Medellín –  en vooral exportgericht naar Miami) en Cali (export cocaïne vooral naar New York). Sinds 26 september 2016 is er een vredesverdrag (ondertekend in Cartagena) tussen de regering (toen onder president Juan Manuel Santos, waarvoor hij in 2016 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg) en de FARC, die een einde maakte aan 52 jaar burgeroorlog. Het land is intussen weer veiliger en stabiel.

Cultuur

De bekendste Colombiaanse auteur is Gabriel García Márquez (1927-2014) (o.m. “Honderd jaar eenzaamheid”). Oscar Muñoz (°1951) is de belangrijkst hedendaagse visuele artiest (fotografie, prints, installaties). Moderne kunst kan je zien in enkele musea van Bogotá en Medellín. Colombia is ook in de ban van de telenovelles.

Danscultuur … hier in Cartagena

Het carnaval van Barranquilla (na Rio de Janeiro ’s werelds grootste carnavalsviering). Cali is beroemd voor de salsa. De cumbia is de bekendste dans van het land. Shakira (°1977) is de beroemdste zangeres. Kerstmis is ontzettend populair en overal is er schitterende kerstverlichting … die tot einde januari blijft hangen!

Voetbal is de nationale sport, en de Colombiaanse wielrenners zijn ook bij ons zeer bekend (vooral als bergklimmers), zoals wielerlegende Nairo Quintana die wij onderweg toevallig konden ontmoeten.

Toerisme

De canyon in het NP Chicamocha

Ondanks de enorme variaties in landschap en cultuur, is het toerisme in Colombia pas sinds een 10-tal jaren echt tot ontwikkeling gekomen. Men registreerde 841.000 internationale toeristen in 1998, 3,32 miljoen in 2016, een top van 4,5 miljoen in 2019, en 2,1 miljoen in het coronajaar 2021. Het herstel en de verdere ontwikkeling van het toerisme is nu wel volop aan de gang. Naast hotels en hostals zijn er vele finca’s (boerderijen) om te verblijven. Merk wel op dat er ook een belangrijk binnenlands toerisme is van de Colombianen zelf.

Enkele decennia geleden was het echt gevaarlijk in Colombia en werd reizen ten zeerste afgeraden. In de reisgids “The World’s most dangerous places” (R.Y.Pelton, 1997(2) werd het land met de hoogste (5*) score vermeld, vooral omwille van de criminele moorden (door de drugskartels). Het was toen nog het meest gevaarlijke land van het westelijk halfrond met ‘s werelds hoogste moordcijfers (per inwoner). Colombia is zeker bekend voor het sextoerisme, maar let op: dit is door de wet nr.1336 van 2009 verboden! Desalniettemin tiert het welig en is het ook zichtbaar in het straatbeeld. Vele hotels (zeker in Medellín) afficheren dit verbod duidelijk aan de ingang!

De 59 Nationale Parken totaliseren met 143.000 km² meer dan 11% van de totale oppervlakte van het land. Wij bezochten het Parque Nacional del Chicamocha: een populaire toeristische bestemming (zeker tijdens de weekends) met adembenemende zichten op de canyon die dieper is dan de Grand Canyon! Maak een tochtje met één van ’s werelds langste kabelbanen (°2009, 6,4 km) en bezoek het indrukwekkende Monumento a la Santandereanidad (herdenkingsmonument voor de Comuneros of opstandelingen – in het jaar 1781 – tegen de belastingen van de Spaanse overheersers). Er zijn talrijke horecazaken (waar je o.m. geroosterde rode reuzenmieren kunt proeven, die blijkbaar een afrodisiac zijn), een museum over de beschaving van de indianenstam Guane en leuke attracties voor de kinderen (o.m. een groot aquapark). Het in het NO van Colombia gelegen PN Tayrona had juist zijn jaarlijkse sluiting van 1 maand en konden wij dus niet bezoeken.

De beste reisperiode is december-maart. Wij namen de vlucht van Brussel over Madrid (tussenstop) naar Bogotá, en namen enkele binnenlandse vluchten met de nationale luchtvaartmaatschappij Avianca.

Gastronomie

Het beroemde restaurant El Cielo in Medellín

Wat ons direct opviel zijn de (omzeggens overal verkrijgbare)  Jugos naturales = verse fruitsappen op basis van tropisch fruit zoals mango, papaya, ananas, aardbei, passievrucht (= maracuyá) of de voor ons onbekende guanábana, guayaba en lulo. De Colombianen drinken het (aangelengd met water of melk, al dan niet met toegevoegde suiker) bij elke maaltijd. Wij genoten er dagelijks van, zeker bij het ontbijt. Bij het ontbijt worden veelal arepas (platte maïsbroodjes) gegeten met roereieren (meestal met ui en tomaat). Empanadas (meestal op basis van maïs) met vullingen van kip en vlees zijn overal te vinden; de Argentijnse en Spaanse versies zijn veelal op basis van bladerdeeg. Het nationale gerecht is de calorierijke bandeja paisa (met rundvlees, rijst, zwarte bonen, spekzwoerd, avocado, ei… (sorry niet voor mij!) uit Medellín en ajiaco (soep op basis van kip, maïs, aardappelen, roomkaas) is dé specialiteit van de hoofdstad. Ook bakbananen, kip en gekweekte zalmforel zijn populair, en typisch voor Kerstmis zijn de buñuelos, gefrituurde deegballetjes met romige kaas erin.

Er zijn lekkere bieren (vooral behorend tot de groep van AB Inbev): populair zijn de merken Club Colombia, Poker en Aguila. Ook Stella Artois is duidelijk aanwezig, en er is zelfs een frituurketen “frites Artois”. Er zijn slechts enkele wijndomeinen in de buurt van Vila de Leyva. Wijn is zeer duur en wordt vooral ingevoerd uit Chili en Argentinië.

Koffiestruiken

Uiteraard is er overal koffie (zie ook verder) en is het de nationale drank: maar de buitenlanders verkiezen de beste kwaliteit en vragen dan naar een “tinto”, genaamd naar de roodkleurige koffiebessen. De gemiddelde Colombiaan drinkt koffie van duidelijk mindere kwaliteit.

Een must was ons diner in het beroemde restaurant El Cielo van de Colombiaanse chef Juan Manuel Barrientos Valencia (°1983), beter bekend als Juanma. Intussen is El Cielo een begrip, met tevens vestigingen in Bogotá, en in de USA: Miami, Washington DC, South Beach. Men moet er lang op voorhand reserveren (en een groot voorschot betalen). Het is het eerste en vooralsnog enige 1*-Michelin-restaurant van Colombia, en het behoort tot de top van Latijns-Amerika. De vrouwelijke chef Leonor Espinosa van het restaurant Leo in Bogotá zou nog beter zijn en behoort tot de 50 beste van de wereld. Wij genoten bij El Cielo van de talrijke regionale Colombiaanse specialiteiten, maar waren minder happy met het serveren van de peperdure Europese wijnen (er zijn toch ook super Zuid-Amerikaanse wijnen!).  Dit inventieve toprestaurant (met hotel) ondersteunt een sociaal project met herintegratie van de tegenstanders van de burgeroorlog.

Touroperator Tripico

Deze touroperator (o.l.v. Tim Bosschaerts en zijn Colombiaanse echtgenote Ana) werd opgericht op 1 februari 2022 en is gevestigd in Eeklo. Zij behartigen het duurzaam toerisme met accent op lokale (maar meestal eenvoudige) hotels, lokale chauffeurs, en is vooral natuurgericht. De sterkte van deze reisorganisator ligt in de perfecte organisatie en bijstand. Wij hebben dankzij hen enorm genoten van een droomreis!

Steekkaart

• Landoppervlakte: 1,14 miljoen km² land (zo groot als Frankrijk plus Spanje en Portugal of 37,4x groter dan België)
• Presidentiële republiek (beheerst door twee partijen: de conservatieven en de liberalen)
• Nationale feestdag: 20 juli (ter herdenking van de onafhankelijkheid van de provincie Santa Fé de Bogotá in 1810)
• Officiële taal: Spaans. Let op: veelal spreekt men geen andere taal. Engels is wel de toeristische taal en ook de jongeren leren het nu.
• Tijd: Brussel 12 u (13 u zomer) à Colombia 6 u
• Munteenheid: de Colombiaanse peso (Col $): 4.000 peso is ongeveer 1 euro
• 90% is rooms-katholiek
• Onderwijs op hoog niveau
• HDI (Human Development Index) (2021/2) = hoog = 0,752
• Gezondheid: diarree en voedselinfecties komen veelvuldig voor bij buitenlandse toeristen. Preventief kan men voorafgaand de reis al starten met medicatie.
• 110-130V, Amerikaanse plugs … dus wereldstekker meenemen! Het Internet is opvallend (bijna overal) zeer goed.
• Paspoort volstaat, geen visum voor B en NL. Een reisverzekering is verplicht!
• Souvenirs: in fique, keramiek, koffie … en uiteraard van Pablo Escobar. Colombia is voor ons een zeer goedkoop land (maar in de grote – Amerikaans lijkende – shopping malls zijn er veelal westerse prijzen), zeker voor de horeca. Noteer wel dat er altijd een fooi (= propina) van 10% aan de rekening wordt toegevoegd … maar men is vrij om deze te betalen. De BTW bedraagt ca.7%.
• Het wegennet is dikwijls in slechte staat, maar de (tol)autowegen zijn wel in orde. Toch zou ik het huren van een auto niet direct aanbevelen. Best is een reis te laten uitstippelen met een privé-chauffeur en dit is best betaalbaar!

Info

Websites: colombia.travel / howtobogoto.com / medellinliving.com /parquesnacionales.gov.co

Er is geen Colombiaans toerismebureau in de Benelux. Toerismekantoren zijn schaars in Colombia (en in de hoofdstad hebben wij er tevergeefs naar gezocht) , en brochures zijn zo goed als niet te bespeuren. Het professionalisme van het toerisme zou echt moeten verbeteren!

Aanbevolen reisgidsen: de beste is ongetwijfeld Le Guide Vert Colombie (2024, 490 blz.), verder ook Trotter Colombia (2022, 484 blz., Uitgeverij Lannoo) en ANWB Ontdek Colombia  (met goede landkaart. 2020, 290 blz).

TV-series: Zeker interessant bij de reisvoorbereiding. Narcos (2015) = over de drugkartels van Pablo Escobar en zijn stad Medellín, en het Cali-kartel.

Perscontact

Contactpersoon: Tim Bosschaerts = bosschaertstim@gmail.com

www.tripico.be Tel: +32 472 543190 E-mail: info@tripico.be

©  Tekst en foto’s: Patrick De Groote