20 jan Rijeka: culturele hoofdstad van Europa in 2020
Adriatisch plein op Korzo met hoofdzetel rederij Jadrolinija
Niet zelden laten reisorganisatoren Rijeka, de op twee na grootste stad van Kroatië, op doorreis naar de Adriatische en Dalmatische kust, links liggen. Vanwege onbekend? Vanwege het groezelige imago dat de stad in de communistische tijd meezeulde als industriestad waar scheepswerven en olieraffinaderijen de skyline bepaalden? Misschien wel, maar zo doe je deze belangrijke havenstad aan de Adriatische Zee met ruim 120 000 inwoners toch wel tekort, zoals ikzelf mocht ervaren. Rijeka beschikt wel degelijk over culturele troeven. Dat is ook de cultuurcommissie van de Europese Unie niet ontgaan toen ze hoofdstad van de regio Kvarner (ook die naam klinkt hier wellicht niet erg vertrouwd?), samen met het Ierse Galway, tot Europese cultuurhoofdstad 2020 uitriep.
Mediterraanse sfeer in de oude binnenstad
Op het eerste gezicht lijkt Rijeka een echte heksenketel. Ik kom vanuit het schattige stadje Opatija het erg drukke Rijeka binnenrijden. Het vraagt een zekere stressbestendigheid om op de overvolle parkeerterreinen aan de haven tussen marktkramen en perfect fout geparkeerde auto’s nog een plekje te vinden. ‘Buiten gebruik’ laten parkeermeters treiterig weten en een chagrijnige parkeerwachter bij een parkeergarage verwijst me ‘in gebarentaals’ naar onzichtbare einders. Maar als ik even later met een plaatselijke gids door de stad wandel, valt die drukte al bij al best mee. Het gaat er relaxed aan toe. Op de vele terrassen op de Korzo, de brede winkelstraat in het hart van de stad, zit veel jong en schoon volk te chillen en doet een stralende zon de wijn in de glazen fonkelen.
Romeinse poort, oudste monument
Enkele bezienswaardigheden op een rijtje: nogal wat statige 19de– eeuwse gebouwen met pastelkleurige façades zoals bijvoorbeeld de hoofdzetel van de bekende Jadrolinija-rederij in warme gele tinten, het voormalige Paleis van de Gouverneur in neorenaissancistische stijl dat vandaag het Maritiem-en Geschiedenismuseum herbergt, het neoclassicistische theatergebouw waarvoor de bekende Oostenrijkse architecten Hellmer en Fellner tekenden en bekende Weense schilders als Franz Matsch en de gebroeders Klimt fraai schilderwerk afleverden, de achthoekige, barokke Sint-Vituskathedraal, de middeleeuwse stadspoort, een overblijfsel van de oude stadsmuur waarop een barok bovenstuk werd geplaatst en nog later een groot uurwerk, een Romeinse stadspoort uit de 1ste eeuw na Christus, het oudste monument van de stad, en voorts nog enkele mooie kerken. Heel wat gebouwen getuigen van het rijke verleden van deze stad die je tijdens een stadswandeling langs pleintjes met grappige sculpturen en vele fonteinen onmogelijk kunt missen.
Een streepje geschiedenis
Stadstoren met uurwerk en tweekoppige Habsburgse adelaar
In de tijd van de Habsburgers, vooral dan tijdens de regeerperiode van Maria Theresia, werd Rijeka, dankzij de zeehaven, een bloeiende stad. Onder de Hongaren die sinds 1867 deel uitmaakten van de koninklijke en keizerlijke monarchie, ontwikkelde de haven zich tot de op acht na grootste van Europa. In 1873 werd Rijeka of Fiume, zoals de stad zowel in het Italiaans als in het Hongaars klinkt, aangesloten op het spoorwegnet waardoor de economie nog een versnelling hoger schakelde. Rijeka was de enige haven van Hongarije: binnen de dubbelmonarchie werd ze de rivaal van het naburige Triëst dat de Oostenrijkse uitweg naar zee was. Na de val van de monarchie werd de stad een twistappel tussen Italië en het nieuwe Koninkrijk van de Serven, Kroaten en Slovenen, het latere Joegoslavië. In 1919 bezetten Italiaanse nationalisten onder leiding van Gabriele d’Annunzio de stad.
Sint- Vituskathedraal
Een jaar later sloten Italië en Joegoslavië het Verdrag van Rapallo dat ervoor zorgde dat Rijeka onafhankelijk werd. Tot 1924 stond het bekend als Vrijstaat Fiume. In het jaar daarna viel Rijeka na een aantal bezettingen opnieuw in handen van de Italianen. Na WO II werd Rijeka dan onderdeel van het Joegoslavië van Tito. In 1991 tenslotte werd het deel van de onafhankelijke republiek Kroatië. Zoals uit dit ministukje geschiedenis blijkt kende stad en omgeving in het verleden erg woelige tijden en van mijn gids hoor ik dat zekere spanningen tussen Italiaans sprekende bewoners en Kroaten ook vandaag nog niet helemaal van de baan zijn. Dit merkwaardige verschijnsel is ons natuurlijk niet vreemd. Zo willen bepaalde (politieke) partijen, ook met het oog op de festiviteiten in cultuurjaar 2020, heel wat bekende straten en openbare pleinen opnieuw voorzien van hun oude Italiaanse namen. Binnenkort zal de bezoeker misschien op een bordje onder het Kroatische ulica en trg het Italiaanse equivalent via en piazza kunnen lezen.
Op stap naar Onze-Lieve-Vrouw van Trsat
Trsat met vesting, kasteel, toren, tempel en mausoleum met draak
Voor een uniek uitzicht op de haven en stad rijden we naar de 150 m hoge heuvel boven de stad. Dat stadsdeel, waar ook de universiteit gehuisvest is, heet Trsat en prachtige landhuizen omzomen brede mooie lanen. Tegenover een grote sporthal uit de tijd van maarschalk Tito nemen we een kijkje in het franciskanenklooster en de rijkelijk gedecoreerde bedevaartskerk die aan de bijzonder populaire Onze- Lieve- Vrouw van Trsat gewijd is. Even verderop ligt een oude, mooi gerestaureerde vesting die vele malen van bewoners en machthebbers verwisselde, maar toch hoofdzakelijk verbonden blijft met het middeleeuwse Kroatische vorstengeslacht van de Frankopanen. Vanop de vroegere omwallingen en de hoektorens heb je een weids uitzicht op de stad, enkele lelijke woonblokken uit de communistische tijd, de drukke haven met hijskranen, de ferry’s en passagiersboten van rederij Jadrolinija en op de Golf van Kvarner. Het terrasje naast het mausoleum op de burcht is een aangenaam plekje om bij te komen, zeker als je de trap (bijna 500 treden) naar boven genomen hebt.
Uitstapjes in de buurt
Pula amfitheater
Bij een langer verblijf in Rijeka staat niets je in de weg om enkele mooie uitstapjes te maken in de streek. Naar Opatija, een ietwat mondaine badstad met prachtige landhuizen waar eertijds de Oostenrijks-Habsburgse adel haar vakantie doorbracht, is het amper 10 km. Een kleine 100 km verder richting Kroatisch Istrië ligt Pula met een Romeins amfitheater om u tegen te zeggen. Andere bekende stadjes op het Istrische schiereiland zoals Porec, Rovinj of het middeleeuwse Motovun zijn juweeltjes. Vanuit Rijeka is het maar een uurtje rijden naar het Nationaal Park Risnjnak waar je nog in absolute stilte kunt genieten van een ongerepte natuur. Ook de eilanden Krk, Cres, Losinj en Rab in de Baai van Kvarner (Premorski Goranska), elk met hun typische karakteristieken, zijn absoluut een bezoek en beslist een langere vakantie waard. Het eiland Krk zie je liggen vanop de heuvel boven de stad en over de Krcki Most, een indrukwekkende tolbrug van 1,5 km, kun je er vlotjes naartoe rijden. Misschien mag je er wel gratis over als je de naam van de brug van de eerste keer correct uitspreekt.
Eten en drinken
Smakelijk smullen kun je overal in de stad, die uitpuilt van de gezellige restaurants, koffiebars en overdekte terrassen. Ook op de Riva, de wandelboulevard langs de zee in de haven, kun je naar hartenlust tafelen. Mijn gids nam me mee naar een eenvoudig, maar populair visrestaurant in hartje stad. De visschotel in Konoba Feral in de Matije Grupca-straat 5b was overheerlijk. Bij het binnenkomen bestel je de visjes die later op een grote schotel aan tafel geserveerd worden. Gezellige sfeer. Nogal druk vanwege bekend en heel lekker. www.konoba-feral.com
Info: www.visitrijeka.eu en www.croatia.hr/nl-NL
Perscontact: Ivan Novak, info@visitcroatia.be
Tekst en foto’s: Guy Meus