22 okt Zalig verdwalen op de ‘Romantische Straße’
Romantische plekjes, dat weten kenners al langer, zijn er in Duitsland te kust en te keur. Moezel en Rijn, het Zwarte Woud, het Harzgebergte, de Beierse Alpen… you name it. Maar zijn echte piek bereikt de Duitse romantiek – jawel – op de ‘Romantische Straße’, een toeristische route tussen Würzburg in Frankenland en Füssen in de Beierse Alpen. De schilderachtige landschappen, glooiende wijngaarden, middeleeuwse stadjes met heuse omwallingen, poorten en torens, fraaie vakwerkhuizen, kastelen en tuinen zullen peperkoeken hartjes al vlug sneller doen tikken. Spoel door met een flinke teug Frankische wijn en de kans is groot dat de treurwilg in jou transformeert tot een pergola met bloeiende rozen. Ik knoopte mijn rodebolletjeszakdoek aan een stok en zwierf gezwind door enkele stukjes sprookjesland.
Würzburg, hoofdstad van de Frankische wijn
Würzburg Festung Marienburg en wijnvelden Frankenwijn
Hoog boven de stad troont de machtige vesting Marienberg, ooit de zetel van de al even machtige prins-bisschoppen die hier eeuwenlang de lakens uitdeelden. De wijnstokken – het lijken wel elitetroepen van de bisschoppelijke militie – klimmen tegen de forse muren van de citadel op met in hun rangen veel gedecoreerde rode ‘Spätburgunder-’ en witte ‘Silvaner-’eenheden. Hun blitzcarrière eindigt al 250 jaar in een guitig, platrond flesje, de Bocksbeutel, zowat het symbool van de Frankische wijnen. Würzburg is een gezellig stadje op mensenmaat, merk ik als ik met gids Christine door de binnenstad struin. Veel straten en statige gebouwen dragen de namen van de vele steenrijke en machtige bisschoppen die hun stempel op deze stad gedrukt hebben. Die rijkdom vertaalde zich in prestigieuze bouwwerken waaronder de barokke residentie van prins-bisschop Von Schönborn de kroon spant. Samen met de prachtige tuinen heeft de Unesco ze op haar werelderfgoedlijst geplaatst. Balthasar Neumann, een naam die in deze streken voortdurend terugkomt, tekende voor het concept.
Würzburg: residentie prins-bisschoppen en park
Alleen al het trappenhuis is weergaloos en bij het bekijken van het kleurrijke en expressieve plafondfresco van Tiepolo die door de kunstminnende prelaat vanuit Venetië naar Würzburg gelokt werd, besef je hoe immens rijk en machtig dit hof was. De uitgestrekte tuinen van de voormalige residentie lenen zich uitstekend voor romantische capriolen: fleurige bloemenperken, dromerige prieeltjes en beelden van zweverige engeltjes. Reines Gartenvergnügen. Tijd voor een glas, beslist de Valentijn in mij, en even later sta ik op de Alte Mainbrücke tussen stenen beelden en tientallen goedgemutste locals lekker te chillen met een glas Bacchus in de hand. Het uitzicht op de Festung Marienberg, de wijngaarden van de ‘Würzburger Stein’, de brede Main en enkele torens van de oude stad is prachtig. By night is het hier übergemütlich, want dan bezetten veel paartjes minzaam de brug waar ze verliefd turen naar de twinkelende sterretjes aan het firmament en ‘drinken uit elkanders ogen’.
Teutonen in Bad Mergentheim en de droomtuin van kasteel Weikersheim
Wijntje uit het Taubertal
Als je een tochtje maakt door de vallei van de Tauber, zo schreef een Duitse romantische dichter al op het einde van de 19de eeuw, wandel je door de hele Duitse geschiedenis. Via het schilderachtige stadje Taubersbischofsheim rijd ik door de lieflijke wijngaarden van Tauberfranken naar Bad Mergentheim. Het heilzame water dat in het kuurpark uit de bron borrelt, doet, zo lees ik in een brochure, alle lichamelijke klachten verdwijnen, maar mijn keuze gaat toch eerst uit naar een frisse pint schuimend gerstenat. ‘Ein heller Bock von Herbsthäuser, bitte, der Herr! Danke, gnädiges Fräulein!’ Het biertje smaakt prima op een terras op het marktplein dat omzoomd is met oude vakwerkhuizen en uitziet op de okergele uientoren van de Johanniterkirche en de witte toren van het voormalige slot van de Duitse Orde. Deze geestelijke ridderorde die tijdens de Derde Kruistocht in 1190 als hospitaalorde gesticht werd, maakte van de oorspronkelijke waterburcht in Bad Mergentheim in 1536 haar machtige residentie. Van hieruit werden al de andere bezittingen, denk aan de landcommanderij van Alden-Biezen, bestuurd. Die 800 jaar lange en boeiende geschiedenis krijg ik te horen in de vele rijk gedecoreerde zalen en de prachtige kloosterkerk. Bij het zien van al die pronkerige zalen moet ik toch wel even denken aan de exuberante levensstijl die de Grootmeester of Hochmeister en zijn entourage erop
Weikersheim Schlosspark
nahielden. Van een ondraaglijke lichtheid daarentegen getuigt, even verder op de route, het mooie renaissancekasteel met de prachtige baroktuin in Weikersheim. De gids leidt ons over brede trappen naar de woon-, slaap- en audiëntievertrekken van de graven von Hohenlohe-Weikersheim die deze residentie vele eeuwen betrokken. Bijzonder mooi is ook de kasteeltuin met de orangerie uit de 18de eeuw waarin je lange, romantische wandelingen kunt maken. Het uitzicht op de groene heuvels boven het dal van de Tauber waarmee het park en het kasteel een harmonisch geheel vormen, is schitterend. Ook het dorp Weikersheim zelf oogt schattig: het gezellige marktplein, veel vakwerk, uitbundig bloeiende bloemen, de obligate fontein, terrasjes, oude poorten en doorsteekjes, een stadspark met knappe sculpturen van Karl-Henning Seemann… het zoveelste prentbriefkaartdorpje.
Rothenburg : een romantische parel
Nadat ik in Creglingen in de Herrgottskirche het prachtige 500 jaar oude Maria-altaar in houtsnijwerk van Tilman Riemenschneider bewonderd heb, tuf ik verder naar het stadje Rothenburg dat ik van ver al op een heuvel zie opdoemen. Gelukkig is niet alleen het panorama adembenemend, ook van het stadje zelf met zijn stadspoorten, omwalling, torens en imposante vakwerkhuizen gaat er een betovering uit. Ik lijk wel in de middeleeuwen beland te zijn. ‘We hebben gewoon geluk gehad’, lacht Johann, mijn gids, die me voor het machtige Rathaus midden op de Marktplatz opwacht. Deze stad lag in de middeleeuwen op het kruispunt van twee drukke handelswegen en werd erg welvarend en machtig. Dat zie je meteen aan de hoge en rijkversierde patriciërshuizen overal in de stad. Het was een van de rijkste steden van het Duitse Rijk en had het statuut van Freie Reichstadt met tal van privileges zoals het innen van belastingen, een eigen munt, eigen maataanduidingen en een eigen rechtspraak. Wonderwel bleef de stad in die vreselijke Dertigjarige Oorlog die in de eerste helft van de 17de eeuw hevig woedde, grotendeels gespaard. Volgens de legende zou de legeraanvoerder van de keizerlijke en katholieke troepen Tilly, die 60 000 man in de stad gekazerneerd had, een deal gesloten hebben met de burgemeester. Als die erin zou slagen een kruik wijn van 3 liter in een enkele
Rothenburg stadspoort en toren
teug leeg te drinken, zou de stad gespaard blijven. Dat lukte natuurlijk en die ‘Meistertrunk’ wordt nog elk jaar in de stad herdacht en gevierd. Daarna kwam de stad, gelukkig voor het bouwgoed, in een doornroosjesslaap terecht, maar op 31 maart 1945 had het wel erg dramatisch kunnen aflopen. Amerikaanse bommenwerpers die met 1130 brandbommen op weg waren naar een brandstofdepot in de buurt, werden door de mist gehinderd en besloten dan maar hun goedje op Rothenburg te droppen, kwestie van ervanaf te zijn. Gelukkig werd maar 40 %, en dan nog in een nieuwer gedeelte van de stad, in een puinhoop herschapen. Toch scheelde het maar één stem in de gemeenteraad, weet Johann, dat er na de oorlog gekozen werd voor het behoud van het middeleeuwse karakter van het stadje. ‘Twee keer hebben we dus geluk gehad en de twee miljoen bezoekers die we elk jaar over de vloer krijgen, kijken hun ogen uit’. Vooral de Amerikanen – ze hebben er na de Oorlog ook veel ‘steundollars’ in gestopt – en de Japanners zijn dol op dit ensemble. Toerisme en horeca varen er wel bij, hoewel er ook hier en daar wel wat kritische stemmen te horen zijn. Beetje ‘te’? Druk is het inderdaad rond het stadhuis en in de Herrengasse en bij enkele bijzonder schilderachtige stadspoorten en vakwerkhuisjes, maar Johann loodst me door kleine steegjes en doorgangen naar binnentuintjes en een park waar het heerlijk rustig is. ’s Avonds volg ik samen met een grote groep bezoekers, waaronder veel kinderen, de nachtwachter met vilten hoed, lantaarn en hellebaard door de donkere straten. Zijn vele guitige, pikante en griezelige verhalen doen de duistere middeleeuwen in dit unieke decor schitterend herleven. De man vertelt meesterlijk en de ogen van de kinderen stralen.
Dinkelsbühl: de middeleeuwen ‘revisited’
Dinkelsbühl smeedijzeren uithangbord
Via het lieflijke Feuchtwangen dat een stop meer dan waard is, kar ik naar Dinkelsbühl, het volgende prentje uit het sprookjesboek van de gebroeders Grimm. Net als in 1632, toen koning Gustav Adolf van Zweden en zijn 10 000 man sterke leger deze Freie Reichsstadt wou innemen, moet de bezoeker van vandaag ook nog altijd door een van de machtige stadspoorten om in hartje stad te raken. In plaats van een ‘trompetter uit het leger van de prins’ of landsknechten in kleurrijke uniformen, word ik verwelkomd door Reinhard, historicus op sandalen en in jeans. ‘Inderdaad’, zo steekt hij van wal, ‘de protestantse Zweden die deze bloedige oorlog uitvochten met de keizerlijke troepen, stonden voor gesloten poorten en op de omwallingen had de katholieke burgemeester zwaar geschut laten opstellen. De stad was onneembaar, maar moest zich uiteindelijk gewonnen geven omdat de bewoners uitgehongerd werden. Toen Lore, de dochter van de poortwachter, volgens de legende met haar lange rij uitgehongerde kinderen voor de Zweedse generaal op de knieën viel, zou dat zijn Herz sehr stark berührt hebben en werd de stad gespaard. Ook de laatste wereldoorlog doorstond de stad zonder noemenswaardige schade zodat ik nu in een gezellige en levendige stad rondwandel met middeleeuwse stadspoorten, de Leeuwenfontein, de machtige gotische Sint-Joriskerk en statige pastelkleurige vakwerkhuizen met trapgevels en torentjes. Vaak moet ik hier denken aan Anton Pieck. Zou hij hier misschien een lepel mosterd gehaald hebben voor zijn dromerige en nostalgische prenten?
Nördlingen: handelsstad met een rijke geschiedenis
Nördlingen markt Rathaus
Of romantische roerselen zich hier ook in stijgende geboortecijfers vertalen, is proefondervindelijk moeilijk vast te stellen, vrees ik, maar dat de ooievaar zich hier in zijn schik voelt, had ik al gezien op daken in Feuchtwangen en in Dinkelsbühl. Ook in Nördlingen in de Ries-streek heeft een koppeltje met twee baby’s onderdak gevonden op het dak van het Tanzhaus, een kolossale vakwerkbouw waar middeleeuwse lakenhandelaars destijds samenkwamen. ‘Het zijn echt wel filmsterren’, zo begint stadsgids Angelika haar verhaal, want de hele wereld kan hun reilen en zeilen in de gaten houden via een webcam die ze in ‘onze Daniël’ geïnstalleerd hebben. Die Daniel blijkt de troetelnaam te zijn van de toren van de monumentale St.- Georgs -Kirche die 90 m hoog boven de stad en het vlakke ommeland uitrijst. Als je na 350 trappen uitgehijgd bovenkomt, heb je een weids uitzicht over de streek en zie je ook meteen dat het ommeland een merkwaardige geografische structuur vertoont. Daarvoor moeten we een kleine 15 miljoen jaar terug in de tijd, toen hier een enorme meteoriet is ingeslagen en de specifieke kratervorm gevormd heeft. Voer voor geologen, maar ook voor de wetenschappers van de Nasa die hier voor toekomstige Frank Dewinnes trainingsschema’s uitgezet hebben en research doen. In het knap gedesignde museum kom je daar alles over te weten. Dat ligt vlakbij het Gerberviertel, de middeleeuwse wijk van de leerlooiers die net als de andere gilden zichzelf en de stad steenrijk maakten. Hun prachtige, hoge huizen met nog intacte drooginstallaties naast een klaterend beekje, getuigen daarvan. Ze zijn erg gegeerd, weet Angelika, en je moet er warmpjes in zitten, mocht je in deze idyllische buurt een stekje ambiëren. We struinen door steegjes en straten, houden halt bij het Rathaus met de prachtige renaissancetrap en lopen een stukje over de omwalling met poorten en torens die de hele stad – en dat is uniek – omringt. De rijke geschiedenis van deze – ook weer ooit vrije rijksstad – komt door de vele anekdotes bij beelden, gebouwen en historische figuren, heerlijk tot leven. Mode, rechtspraak, heksenprocessen, de zware verliezen in de Dertigjarige Oorlog … alles passeert de historische revue. Via Donauwörth waar ik de Donau oversteek – na de Main, de Tauber en de Wörnitz al de derde rivier op mijn route – kom ik in het stadje Rain aan de Lech. In het uitgestrekte en mooi verzorgde Dehner Blumenpark maak ik een romantische wandeling langs prieeltjes, fleurige bloementapijten, fonteinen, kabbelend water en snoezige beeldjes in een bucolisch decor. Wedden dat u de naam kent van de gele roos die hier einde juni 2012 gecreëerd werd? Inderdaad: ‘Romantische Straße’.
Praktisch
Situering: De Romantische Straße. De oudste en misschien wel meest beroemde toeristische route is een 385 km lang traject dat je vanuit Würzburg aan de Main door landschappelijk mooie streken en bijna intact gebleven middeleeuwse stadjes naar de koningskastelen van Lodewijk II in Füssen in de Beierse Alpen voert. In de vele vorstelijke residenties van voormalige plaatselijke heren komen honderden jaren Duitse cultuur en geschiedenis tot leven. De Taubertalroute, die deel uitmaakt van de Romantische Straße, is 120 km lang en brengt je van Rothenburg, waar de Tauber ontspringt, naar Wertheim waar de rivier uitmondt in de Main. www.romantischestrasse.de en www.liebliches-taubertal.de (alle informatie ook in het Nederlands)
Erheen: Brussel – Würzburg: ongeveer 500 km over autowegen via Aken, Keulen, Frankfurt.
Met dank aan: Associatie Romantische Strasse www.romantischestrasse.de en Duitse Nationale Dienst voor Toerisme www.duitsland-vakantieland
Extra: enkele doetips:
Lauda-Königshofen: Winzergenossenschaft Beckstein, Weinstraße 30. Leuke plek om kennis te maken met de vele Frankische wijnen van de 21 wijnbouwgemeenten die dit wijnbouwgebied telt. Bijzonder trots zijn ze hier op de eigen Tauberschwarzer, een rode wijn die net als de andere in de typische Bocksbeutel te krijgen is. www.beckstein.de
Creglingen: de Herrgottskirche met een 7 m hoog Madonnabeeld van de beroemde laatmiddeleeuwse houtsnijder en beeldhouwer Tilman Riemenschneider. De kerk ligt enkele kilometer buiten de dorpskern, die zelf ook heel romantisch oogt.
Rothenburg: Weihnachtsmuseum Käte Wohlfahrt. Heel populair vooral bij Japanners en Amerikanen, want in de winkel (met museum) vol stijlvol gepresenteerde en kwalitatief hoogstaande kerstartikelen is het, ook in hartje zomer, heel druk. Vreemd, maar iedereen loopt er wel even binnen. www.wohlfahrt.com en www.bestofchristmas.com
Feuchtwangen: Fietsen: Vanuit dit stadje kun je een pittige fietstocht maken door de rustgevende natuur langs korenvelden, bospartijen, meren, kleine dorpjes tot in Dinkelsbühl (ca. 30 km). Daar kun je eventueel de Touringbus terugnemen naar Feuchtwangen (met fietstransport) of met je fiets naar de volgende etappe op de Romantische Straße. www.touring-travel.eu
Feuchtwangen: Stadsbezoek. Je kunt met een stadsgids een wandeling maken die je via het mooie marktplein met de vakwerkhuizen langs de Schranne (eertijds een opslagplaats voor het graan en verkoop handelswaar), het stadspark met fraaie uitzichten, de kloosterkerk met een romaanse kruisgang en langs enkele musea. In het museum Handwerkerstuben zie je hoe de ambachtslui van de stad, onder meer leerlooiers, schoenmakers, textielververs, bakkers, wevers en pottenbakkers woonden en werkten. Feuchtwangen is misschien door de geringere bekendheid en de iets lagere hoteltarieven een ideale verblijfplaats aan de Romantische Straße. www.feuchtwangen.de (ook in het Nederlands)
Schillingfürst: buiten de stad op een heuvel ligt een oud kasteel waar je op het terras van het café-restaurant een mooi uitzicht hebt op het omringende landschap en het stadje in de diepte.
Nördlingen: Het Rieskratermuseum. Hier krijg je aan de hand van maquettes, tekstborden en interactieve schermen een beeld over het ontstaan van de reusachtige krater (en van kraters in het algemeen) die na de meteorietinslag ontstond. Veel aandacht gaat uit naar onderzoek op gebied van de ruimtevaart. Er wordt een stukje maansteen tentoongesteld die ruimtevaarders van de Apollo 16 meegebracht hebben. www.rieskrater-museum.de
Bad Mergentheim: bezoek aan het Deutschordensschloss. Enorm residentiecomplex van de eertijds machtige hospitaalridders van de Duitse of Teutoonse Orde, die tijdens de kruistochten in 1190 werd opgericht. Het waren priesters-ridders die met de kruisvaarders meetrokken om zieken en gewonden te verzorgen en ook om de Heilige Plaatsen mee te verdedigen tegen de ‘heidense’ moren. Na de terugkeer uit het Heilige Land richtte deze geestelijke orde in de 13de eeuw in het latere Oost-Pruisen een machtige ‘Deutschordensstaat’ op, een eigen rijk. Sinds de 15de eeuw moest de Orde politieke macht inboeten en in 1809 werd ze door Napoleon opgeheven. In het Habsburgse Rijk (Oostenrijk en zijn kroonlanden) leefde ze verder en net als nu werd ze uit Wenen bestuurd. Nu houden zusters, priesters en leken van deze orde zich hoofdzakelijk met sociaal-caritatief werk bezig. In Bad Mergentheim was de orde al aanwezig sinds 1219 en het slot dat in renaissancestijl herbouwd werd, was vanaf 1527 tot 1809 de prestigieuze hoofdzetel van de Grootmeesters of Hochmeister, 18 in totaal. De 800 jaar lange geschiedenis van de orde wordt in de vele rijk gedecoreerde zalen aan de hand van geschriften, documenten, voorwerpen, kaarten enz. knap weergegeven. www.deutschordensmuseum.de
Eten en drinken:
Würzburg: Juliusspital-Weinstuben, Juliuspromenade 19 (hoek Barbarossaplatz). Gezellig en romantisch tafelen op groot buitenterras. Plaatselijke specialiteiten op ruime kaart. Kaart met een keur van betere wijnen. Goede service.
Weikersheim: Hotel-Gasthaus Krone, Hauptstraße 24. Eenvoudige gelagzaal, vriendelijke bediening, veel regionale gerechten uit grootmoeders keuken. Volks en gewoon.
Rothenburg: Gasthaus zum Spitaltor, Spitalgasse 26. Gemoedelijk restaurant met traditionele keuken. Een grote keuze aan Frankische wijnen. Gezellig Biergarten. Vriendelijke bediening.
Dinkelsbühl: Weib’s Brauhaus. Erg populair en gezellig, volks café-restaurant waar het eigen bier (al sinds vier generaties gebrouwen wordt). Vriendelijke, dynamische bediening. Op de kaart regionale gerechten uit de Frankische en Zwaabse, zeg maar Zuid-Duitse, keuken. Ook enkele Gästezimmer. www.websbrauhaus.de
Feuchtwangen: Thurnhofen 28. Specialiteit forel en karper en lekker biertje in beugelflessen. Ook fietsenverhuur.
Nördlingen: Alte Wache, Obstmarkt 2. Gezellig terras, vriendelijke bediening, regionale keuken, maar ook mediterraanse gerechten. www.altewache-noerdlingen.de
Rain: Zum Boarn. Eenvoudige, degelijke Beierse keuken. Vleeswaren komen uit de eigen slagerij. Ruime kaart en eenvoudig interieur. www.stoeckle.com
Overnachting:
Würzburg: Hotel Würzburger Hof, Barbarossaplatz 2. Statig stadshotel aan vrij druk plein bij het station. Parkeergarage op wandelafstand van hotel. Bescheiden kamers met nodige comfort. Uitgebreid en verzorgd ontbijt. www.hotel-wuerzburgerhof.de
Bad Mergentheim-Markelsheim: Flairhotel Lochner, Hauptstraße 39. Groot familiehotel met vele verdiepingen, wellnessruimten, binnenzwembad, restaurant en bescheiden buitenterras. Hoog houtgehalte. Gratis parkeerplaats. Ook geschikt voor grotere groepen. Verzorgde kamers. Familiale sfeer. Het assortiment regionale gerechten (worsten, forel, …) geserveerd op een plankje smaakte voortreffelijk. Ook verzorgde ontbijttafel. www.weinstube-lochner.de
Rothenburg: Gasthof Zur Sonne, Hafengasse 11. Hotel in rustige zijstraat, eenvoudige kamers. Eigen restaurant. Ontbijt in minder gezellige ruimte, maar wel verzorgd en vriendelijke bediening. www.sonne.rothenburg.de
Dinkelsbühl: Flairhotel Weißes Ross, Steingasse 12. Gezellig, familiaal. Ruime kamers, romantisch decor. Heerlijk ontbijt en supervriendelijke bediening. www.hotel-weisses-ross.de
Raid: Dehner Blumenhotel 4*, Bahnhofstraße 19. Mooie, ruime kamers, frisse aankleding, super-de-luxe-ontbijt. www.dehner-blumenhotel.de
Tekst en foto’s: Guy Meus