04 jul Saumur, Boven- en ondergronds
De Franse regio Anjou heeft een landschap met golvende heuvels doorsneden door rivieren die het vruchtbare land helpen te irrigeren. Anjou is doordrenkt van de geschiedenis van rivaliserende dynastieën in het middeleeuwse Frankrijk. De architectuur in Anjou heeft een bijzonder karakter. Dit komt vooral door de crèmekleurige kalk- of turfsteen die gebruikt werd bij de bouw van verschillende steden en vooral van de grote kastelen.
Door zijn niet zo grote omvang is Saumur een zeer gezellige stad om te bezoeken. Met ongeveer 450.000 inwoners is het aangename Saumur gemakkelijk te voet te verkennen.
De Loire in Saumur.
Van ver, hoog boven de Loire, geeft het slot een beeld van een sprookjeskasteel met zijn witte torens. Een goede tip is om je bezoek aan Saumur te beginnen bij het kasteel zelf. Je kan hier vlot je wagen kwijt en de binnenstad is op loopafstand.
Het kasteel is nu eigendom van de stad Saumur zelf. Oorspronkelijk werd het gebouwd door Lodewijk I, hertog van Anjou, in de tweede helft van de 14de eeuw. Je ziet een robuuste skyline met siertorens en korte punttorens. Vanaf de wachttoren kijk je uit over de stad en de rivieren de Loire en de Thouet. Het kasteel huisvest twee totaal verschillende musea. De eerste verdieping herbergt ‘Le Musée des Arts Décoratifs’. Het is een indrukwekkende collectie schilderijen, wandtapijten en beeldhouwkust, die een inwoner van Saumur in 1919 naliet aan de stad. Een verdieping hoger kunnen paardenliefhebbers hun hart ophalen in ‘Le Musée du Cheval’. De verzameling toont de ontwikkeling van het paard en zijn relatie tot de mens van de prehistorie tot vandaag. Er is onder meer een enorme verzameling zadels uit heel de wereld. Het is ook de link naar de beroemde rijschool in Saumur. ‘L’Ecole Nationale d’Equitation’ werd opgericht in 1814 en heeft een wereldberoemd demonstratieteam, het ‘Cadre Noir’, zo genoemd vanwege de stijlvolle uniformen met zwart en goud. De school met stallen is te bezoeken en regelmatig worden er voorstellingen gegeven.
Vanaf het kasteel kan je via een reeks trappen het oude Saumur binnenduiken. Het is zeer gezellig in de oude wijk met kronkelige straatjes aan de voet van de heuvel waar het kasteel staat. In het hart van de oude wijk staat de Eglise St-Pierre, gebouwd in de 12de eeuw. De kerk heeft een bijzondere collectie wandtapijten. Rond de kerk veel oude vakwerkhuizen. De oude straatjes zijn op zaterdag het toneel van een typische, gezellige Franse markt met alles erop en eraan. De grote hoofdstraat met vele winkels sluit als het ware de oude stad af.
Abbaye de Fontevraud
Niet ver van Saumur is er ‘Abbaye de Fontevraud’. Het s een van de grootste in zijn soort in Frankrijk. Vooral in de zon geeft het immense domein in witte steen een majestueuze indruk. De abdij werd in 1101 gesticht door kluizenaar Robert d’Abrissel. De leiding was ruim 700 jaar in handen van een abdis, deze was meestal van adel en bijna de helft was van koninklijken bloede. Het geheel bestond uit een monnikenklooster, vier aparte gemeenschappen voor nonnen en lekenzusters, een leprakolonie en een ziekenhuis. Men is nog steeds bezig met restaureren. Er ontstond enorme schade door de Franse Revolutie en de daaropvolgende 150 jaar, toen ‘de koningin van de abdijen’ werd gebruikt als gevangenis. Een deel van de abdij huisvest een permanent museum voor moderne kunst en doorheen heel het domein zijn er telkens wisselende kunstevenementen.
Hoogtepunten zijn zeker de fresco’s in de kapittelzaal die dateren uit de 16de eeuw. Verder zijn er de romaanse keukens. De toren ervan had acht alkoven. De zes nog zichtbare dienden als schouw, waaronder vis en vlees werd gerookt.
Angers, de hoofdplaats van Anjou, was de feodale hoofdstad van de Plantagenets. Vijftien leden van de familie werden ooit begraven in Fontevraud. Door de al vernoemde Franse Revolutie is er veel verloren gegaan. Nu blijven er nog enkele gerestaureerde en beschilderde grafstenen over die in het midden van de verder lege kloosterkerk staan. Henry Plantagenet, graaf van Anjou, maar ook koning van Engeland (1133-1189) ligt naast zijn vrouw, Eleonora van Aquitanië. Voor diegenen die Leeds Castle in Kent ooit hebben bezocht, hier vertoefden beiden ook geruime tijd. Geschiedenis, mythe en avontuur gaan samen bij de twee andere grafstenen. Deze zijn van Richard Leeuwenhart, zoon van Henry en Eleonora, en Isabelle, vrouw van zijn broer, Koning Jan. “Robin Hood komt nu heel dichtbij.”
Het vroegere ziekenhuis is nu omgetoverd tot een hotel. De grote eetzaal heeft een mooi renaissancistisch ribbengewelf en is 60 meter lang.
Je kan het hele domein doorkruisen op je eigen ritme en het dorpje zelf heeft ook verschillende eetgelegenheden.
Deze streek van de Loire kan ook trots zijn op heel wat culinaire toppers. Door het afgraven van de turfsteen zijn er honderden grotten ontstaan. Vele werden gebruikt voor het kweken van champignons en ook wijnhuizen maakten er gebruik van.
De ‘Ondergrondse’ van Saumur
Neen hoor, geen metro onder Saumur en omgeving, maar in dit deel van het laagland van de Loire is het al tufsteen wat de klok slaat. Tufsteen en mergel werden al heel vroeg gebruikt om huizen, kastelen en kerken te bouwen, maar de ondergrondse wereld werd ook efficiënt uitgebeiteld. Onder de vlaktes en de berghellingen ligt een van de uitgestrektste en bijzonderste onderaardse stelsels van Europa. Het bestaat uit meer dan 1500 km aan gangen, grotten en zelfs dorpjes. Een bewoonde en soms geheime wereld, een geschiedenis van cultuur in kalksteen.
Vanaf Saumur vertrekt er zelfs een ‘Grotwoningenrondrit’. De lengte is 52 km en het thema is het leven in en rond de grotten. Sommige grotwoningen dateren uit de 12de eeuw en zijn sindsdien nauwelijks veranderd.
Om een mooi overzicht te krijgen van wat je hier ondergronds kan vinden heeft ‘Saumur Troglonature’ iets buiten de stad een toeristische site in drie delen, die je gemakkelijk in een dag kan bezoeken.
Le Musée du Champignon
Het Paddenstoelmuseum (Le Musée du Champignon) kan je het beste als eerste doen. Het is opgericht in 1978 en is geopend van midden februari tot midden november. In 12 etappes ontdek je op verrassende wijze de cultuur van champignons. Het unieke museum voert de bezoeker door een labyrint van kalksteengrotten. Er is een tentoonstelling van bijna 220 soorten: van Parijse champignons tot shiitake over de grote pleurotes. Er is ook een verzameling fossiele exemplaren die is gevonden in de grotten.
In de streek worden al sinds een eeuw paddenstoelen gekweekt. Een ideale wereld met de duisternis, een vochtigheidsgraad van 90% en een constante temperatuur van 14 °C. Je komt er alles te weten over de verschillende manieren van kweken: zowel het kweken op bedden, in kisten of in zakken. Ongeveer 75% van de gekweekte champignons in Frankrijk is afkomstig uit Anjou. De vochtige, donkere grotten vormen een perfecte omgeving voor de champignons de Paris, zo genoemd, omdat ze voor het eerst werden gekweekt in verlaten mijnen in de buurt van Parijs.
Voor site twee kan je gerust je dikke trui aanhouden, want we gaan weer ondergronds. ‘Pierre et Lumière’ is het recentste miniatuurpark in Europa. In een schitterende ondergrondse omgeving zijn de mooiste kerken, steden, dorpen en kastelen van de Anjou-Touraine in zacht tufkrijt uitgesneden. Meer dan 20 plaatsen kom je tegen die tot in de kleinste details zijn gebeeldhouwd door een lokale kunstenaar, soms direct in de wand. Een educatieve en kunstzinnige ontdekkingstocht voor iedereen om de architectonische rijkdom van het Loiredal op een andere manier te leren kennen.
Le Jardin du Puygirault
Voor site drie gaan we weer bovengronds. Les Jardins du Puygirault laten je in 14 stops de geschiedenis van de moestuin ontdekken. Iedere plek vertegenwoordigt een ander tijdperk of een andere regio in de wereld met de bijbehorende verschillende stoffen in de bodem en de meest uiteenlopende afbakeningen, omheiningen en heggen. Kortom, een biodiversiteit aan planten, door de mens ontdekt, gevonden en gekweekt.
Er is een toegangsticket voor de drie sites, maar je kan ze ook afzonderlijk bezoeken. De sites liggen naast elkaar, er is genoeg parkeergelegenheid. www.troglonature.com
Niet alleen zijn de grotten in trek bij champignontelers, ook de wijnindustrie heeft haar weg ondergronds gevonden. Het is de ideale bewaarplaats voor zowel flessen als vaten. Om dit te ontdekken is Caves Ackerman in Saint-Hilaire-Saint-Florent (een voorgemeente van Saumur) prachtig. Jean-Baptiste Ackerman kwam uit Brussel en is een pionier in bruisende Loirewijnen. Hij richtte in 1811 het befaamde Maison op in de spectaculaire, in tufsteen uitgegraven kelders. Hij nam in deze regio het initiatief voor het maken van Saumur Brut en Crémant de Loire volgens de traditionele methode. Ackerman heeft hier een labyrint van 7 km.
Op geregelde tijdstippen neemt een gids je mee ondergronds. Je leert de familiegeschiedenis kennen, de procedure via de ‘Méthode Traditionnelle’ en je komt opslagruimtes tegen.
Bekijk de talrijke affiches uit de vorige eeuw, geniet van amusement en spelletjes voor de hele familie. Het eeuwenoude spel ‘Boule de Fort’ is een soort spel met bowls (het Engelse jeu de boules, dat we al eens op tv zien), je kan er een familiewedstrijd van maken.
Samen met de koninklijke abdij van Fontevraud selecteren ze artiesten wiens kunstwerken in tijdelijke tentoonstellingen de locatie verfraaien.
De karakteristieke cuvées kan je na je bezoek bovengronds proeven in de grote Ackermanwinkel. www.ackerman.fr
De wijngaarden van Anjou, Saumur en het nabijgelegen Touraine geven een rijk palet aan wijnen: mousserende en zoete wijnen rond Saumur, wit en rosé uit de Anjou. Ongeveer twintig minuten rijden vanaf Saumur brengt je in de robuuste rodewijnregio van Bourgueil en Saint-Nicolas-de-Bourgueil. Eindeloos strekken de wijngaarden zich uit langs beide oevers van de Loire. Het Loiredal is qua productieomvang het op vier na grootste wijngebied van Frankrijk.
Info: www.saumur-tourisme.com
Tekst en foto’s: Gust Charrin