21 sep Aartsbisschoppelijk paleis Mechelen opnieuw in volle glorie
Het is de nieuw aangestelde aartsbisschop Luc Terlinden die de aanwezigen verwelkomt. Hij mag als nieuwe aartsbisschop zijn intreknemen in deze uitzonderlijke prachtige realisatie, waar na heel wat jaren de stellingen verdwenen zijn. Hij dankt dan ook het provinciebestuur van Antwerpen voor de uitvoering van deze werken.
Nieuw schilderij van kardinaal De Kesel
Vervolgens is het Luk Lemmens, Gedeputeerde bevoegd voor Erfgoed, die een overzicht heeft van de gerealiseerde werken. Sinds een Napoleontische wet uit 1801 is de zorg van het aartsbisschoppelijk paleis van Mechelen een kerntaak van de provincie Antwerpen, die deze plichtsgetrouw behartigt. Men kan hierover alles lezen in de meest recente uitgave in de erfgoedreeks Ter Plekke, de bezoekersgidsen over sites waar de provincie Antwerpen zorg voor draagt. Verlost van haar stellingen neemt het aartsbisschoppelijk paleis opnieuw in volle glorie haar plaats in het historische hart van Mechelen. Gedeputeerde Luk Lemmens, bevoegd voor Erfgoed: “Zorg voor het erfgoed is voor ons niet zomaar een door wetten opgelegde plicht, maar eerder een uitdaging om getuigen uit het verleden met de hedendaagse kennis voor te bereiden op de toekomst. Samen met de aartsbisschop en de kardinaal zijn we verheugd dat de restauratie recht doet aan de rijke geschiedenis van het aartsbisschoppelijk paleis.”
Masterplan voor het aartsbisschoppelijk paleis
Na een restauratie van de daken in 2002, stelde de provincie Antwerpen in 2006 een ontwerper aan voor de globale restauratie van het aartsbisschoppelijk paleis. Het masterplan werd opgemaakt in vijf fases.
Twee fasen werden reeds voltooid. In november 2013 werd de conciërgewoning opgeleverd en in mei 2017 werd de restauratie van het interieur van de westelijke vleugel, met name de woonvertrekken van de kardinaal, voltooid.
Gedeputeerde Luk Lemmens, De Kesel, Terlinden en Anciaux
De restauratie van de gevels is een derde fase, die oorspronkelijk als laatste gepland was. “Deze restauratie werd met enige urgentie uitgevoerd nadat in 2018 bleek dat de gevelbepleistering scheuren vertoonde, die de degradatie van de gevel versnelden”, geeft gedeputeerde Luk Lemmens mee. “Daarom stelden we met spoed een restauratiedossier samen dat we als dringend project bij de Vlaamse Overheid indienden. Ook in een vorige restauratiefase was de Vlaamse Overheid al een zeer waardevolle partner. Zodra in 2021 de premie goedgekeurd werd, zijn de werken van start gegaan. In totaal spreken we van een kostenplaatje van € 2.100.000, waarvan de provincie €1.249.300 financierde, de Vlaamse Overheid investeerde 800.000 euro” De provincie maakt van haar patrimonium een cultureel en toeristisch uithangbord dat ook economische en maatschappelijke meerwaarde creëert. Ook voor de restauratie van het interieur van de zuidelijke en de westelijke vleugels zijn restauratiedossiers ingediend bij de Vlaamse Overheid.
Restauratie gevels en luiken
Overhandiging boek: Lemmens, De Kesel en Terlinden
Er werd tijdens de restauratie betracht om het oorspronkelijke pleisterwerk zoveel mogelijk te behouden. Na het herstel van het pleisterwerk werd de gevel geschilderd. De kleur hiervan werd bepaald aan de hand van een vooronderzoek naar de oude afwerkingslagen.
Ook het schrijnwerk kreeg een nieuwe laag verf. Daarenboven werden de 414 luiken stuk voor stuk geïnventariseerd. 115 luiken die nog in behoorlijke staat waren, werden hersteld en herschilderd. De meeste luiken moesten vervangen worden omdat ze doorheen de jaren verdwenen of te ver ingerot voor herstel waren. Er werden uiteindelijk 299 nieuwe luiken gemaakt.
Tot slot werden ook de kapitelen bovenaan de pilasters aangepakt. Dikke verflagen van jaren werden met het scalpel verwijderd zodat de gebeeldhouwde detailleringen weer leesbaar werden, waarna er een dunne laag verf werd aangebracht.
Ter Plekke
Soms komen tijdens de werf boeiende ontdekkingen boven of levert de restauratie nieuwe inzichten op. De voltooiing van de gevelrestauratie wordt aangegrepen voor de publicatie van de derde aflevering van Ter Plekke. In Ter Plekke 3 wordt alle informatie samengebracht die tijdens het bouwhistorisch onderzoek naar het paleis verzameld werd.
“Het provinciebestuur investeert met overtuiging aanzienlijke middelen in het waardevol erfgoed waarvan de materiële zorg haar toevertrouwd is, maar we vinden het minstens even belangrijk om de opgedane kennis te delen met het ruime publiek. Dat is vaak terecht nieuwsgierig naar wat zich achter de werfdoeken afspeelt. Daarom hebben we ook tijdens de restauratie op regelmatige tijdstippen over de werf en het paleis gecommuniceerd, bijvoorbeeld tijdens Open Monumentendag of met de openstelling van de tuin”, geeft gedeputeerde Luk Lemmens mee. “Deze nieuwe publicatie laat de geïnteresseerden voor het eerst de verhalen van dit gebouw ontdekken, de verhalen van de kunstenaars en de bewoners, de getuigenissen van goede en kwade dagen, en geeft een inkijk op de bijzondere erfgoedlocaties van dit paleiscomplex.”
Het aartsbisschoppelijk paleis blijkt een bijzonder gebouw. Niet enkel heeft het een eerbiedwaardige geschiedenis die teruggaat tot 1596, het is bovendien een van de weinige, gaaf bewaarde ‘Rijksgebouwen’ uit een onterecht vergeten periode in onze geschiedenis, met name het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.
Bovendien hebben het provinciebestuur en het aartsbisdom een unieke, eeuwenoude band. De zorg voor het aartsbisschoppelijk paleis is een kerntaak van de provincie die teruggaat tot haar ontstaan aan het begin van de 19de eeuw. Het is het gebouw dat al het langst in beheer is van de provincie en tot op vandaag is het nog steeds die Napoleontisch wet uit 1801 die deze band bezegelt.
Kardinaal De Kesel zag dat het heel goed was. Hij is enorm dankbaar. “Al bijna 8 jaar mag ik hier wonen en werken en al die tijd heb ik de restauratiewerken van nabij meegemaakt. Telkens weer ben ik onder de indruk van het resultaat” aldus de kardinaal. Hij kan nu aan zijn opvolger een paleis overhandigen in volle glorie.
Perscontact: Faye Van Impe Het is de nieuw aangestelde aartsbisschop Luc Terlinden die de aanwezigen verwelkomt. Hij mag als nieuwe aartsbisschop zijn intreknemen in deze uitzonderlijke prachtige realisatie, waar na heel wat jaren de stellingen verdwenen zijn. Hij dankt dan ook het provinciebestuur van Antwerpen voor de uitvoering van deze werken.
Vervolgens is het Luk Lemmens, Gedeputeerde bevoegd voor Erfgoed, die een overzicht heeft van de gerealiseerde werken. Sinds een Napoleontische wet uit 1801 is de zorg van het aartsbisschoppelijk paleis van Mechelen een kerntaak van de provincie Antwerpen, die deze plichtsgetrouw behartigt. Men kan hierover alles lezen in de meest recente uitgave in de erfgoedreeks Ter Plekke, de bezoekersgidsen over sites waar de provincie Antwerpen zorg voor draagt. Verlost van haar stellingen neemt het aartsbisschoppelijk paleis opnieuw in volle glorie haar plaats in het historische hart van Mechelen. Gedeputeerde Luk Lemmens, bevoegd voor Erfgoed: “Zorg voor het erfgoed is voor ons niet zomaar een door wetten opgelegde plicht, maar eerder een uitdaging om getuigen uit het verleden met de hedendaagse kennis voor te bereiden op de toekomst. Samen met de aartsbisschop en de kardinaal zijn we verheugd dat de restauratie recht doet aan de rijke geschiedenis van het aartsbisschoppelijk paleis.”
Masterplan voor het aartsbisschoppelijk paleis
Na een restauratie van de daken in 2002, stelde de provincie Antwerpen in 2006 een ontwerper aan voor de globale restauratie van het aartsbisschoppelijk paleis. Het masterplan werd opgemaakt in vijf fases.
Twee fasen werden reeds voltooid. In november 2013 werd de conciërgewoning opgeleverd en in mei 2017 werd de restauratie van het interieur van de westelijke vleugel, met name de woonvertrekken van de kardinaal, voltooid.
De restauratie van de gevels is een derde fase, die oorspronkelijk als laatste gepland was. “Deze restauratie werd met enige urgentie uitgevoerd nadat in 2018 bleek dat de gevelbepleistering scheuren vertoonde, die de degradatie van de gevel versnelden”, geeft gedeputeerde Luk Lemmens mee. “Daarom stelden we met spoed een restauratiedossier samen dat we als dringend project bij de Vlaamse Overheid indienden. Ook in een vorige restauratiefase was de Vlaamse Overheid al een zeer waardevolle partner. Zodra in 2021 de premie goedgekeurd werd, zijn de werken van start gegaan. In totaal spreken we van een kostenplaatje van € 2.100.000, waarvan de provincie €1.249.300 financierde, de Vlaamse Overheid investeerde 800.000 euro” De provincie maakt van haar patrimonium een cultureel en toeristisch uithangbord dat ook economische en maatschappelijke meerwaarde creëert. Ook voor de restauratie van het interieur van de zuidelijke en de westelijke vleugels zijn restauratiedossiers ingediend bij de Vlaamse Overheid.
Restauratie gevels en luiken
Er werd tijdens de restauratie betracht om het oorspronkelijke pleisterwerk zoveel mogelijk te behouden. Na het herstel van het pleisterwerk werd de gevel geschilderd. De kleur hiervan werd bepaald aan de hand van een vooronderzoek naar de oude afwerkingslagen.
Ook het schrijnwerk kreeg een nieuwe laag verf. Daarenboven werden de 414 luiken stuk voor stuk geïnventariseerd. 115 luiken die nog in behoorlijke staat waren, werden hersteld en herschilderd. De meeste luiken moesten vervangen worden omdat ze doorheen de jaren verdwenen of te ver ingerot voor herstel waren. Er werden uiteindelijk 299 nieuwe luiken gemaakt.
Tot slot werden ook de kapitelen bovenaan de pilasters aangepakt. Dikke verflagen van jaren werden met het scalpel verwijderd zodat de gebeeldhouwde detailleringen weer leesbaar werden, waarna er een dunne laag verf werd aangebracht.
Ter Plekke
Soms komen tijdens de werf boeiende ontdekkingen boven of levert de restauratie nieuwe inzichten op. De voltooiing van de gevelrestauratie wordt aangegrepen voor de publicatie van de derde aflevering van Ter Plekke. In Ter Plekke 3 wordt alle informatie samengebracht die tijdens het bouwhistorisch onderzoek naar het paleis verzameld werd.
“Het provinciebestuur investeert met overtuiging aanzienlijke middelen in het waardevol erfgoed waarvan de materiële zorg haar toevertrouwd is, maar we vinden het minstens even belangrijk om de opgedane kennis te delen met het ruime publiek. Dat is vaak terecht nieuwsgierig naar wat zich achter de werfdoeken afspeelt. Daarom hebben we ook tijdens de restauratie op regelmatige tijdstippen over de werf en het paleis gecommuniceerd, bijvoorbeeld tijdens Open Monumentendag of met de openstelling van de tuin”, geeft gedeputeerde Luk Lemmens mee. “Deze nieuwe publicatie laat de geïnteresseerden voor het eerst de verhalen van dit gebouw ontdekken, de verhalen van de kunstenaars en de bewoners, de getuigenissen van goede en kwade dagen, en geeft een inkijk op de bijzondere erfgoedlocaties van dit paleiscomplex.”
Het aartsbisschoppelijk paleis blijkt een bijzonder gebouw. Niet enkel heeft het een eerbiedwaardige geschiedenis die teruggaat tot 1596, het is bovendien een van de weinige, gaaf bewaarde ‘Rijksgebouwen’ uit een onterecht vergeten periode in onze geschiedenis, met name het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.
Bovendien hebben het provinciebestuur en het aartsbisdom een unieke, eeuwenoude band. De zorg voor het aartsbisschoppelijk paleis is een kerntaak van de provincie die teruggaat tot haar ontstaan aan het begin van de 19de eeuw. Het is het gebouw dat al het langst in beheer is van de provincie en tot op vandaag is het nog steeds die Napoleontisch wet uit 1801 die deze band bezegelt.
Kardinaal De Kesel zag dat het heel goed was. Hij is enorm dankbaar. “Al bijna 8 jaar mag ik hier wonen en werken en al die tijd heb ik de restauratiewerken van nabij meegemaakt. Telkens weer ben ik onder de indruk van het resultaat” aldus de kardinaal. Hij kan nu aan zijn opvolger een paleis overhandigen in volle glorie.
Meer info: Serge Migom & Gerrit Vanden Bosch, Aartsbisschoppelijk Paleis, Mechelen, De mijlpalen – de mensen – het erfgoed, Ter Plekke 3, 88 pagina’s, ISBN: 9789066252059, Kostprijs: € 5
Te bestellen via:
erfgoed@provinciebestuurantwerpen.be
www.provincieantwerpen.be/erfgoedpublicaties
Perscontact: Faye Van Impe faye.vanimpe@provincieantwerpen.be
Serge Migom Serge.Migom@provincieantwerpen.be
Tekst en foto’s: Marc Declercq
Foto bovenaan (header): Koen Anciaux, Serge Migom (schrijver Ter Plekke 3) en aartsbisschop Luc Terlinden