14 dec BERLIJN. Een gids door de hoofdstad van de DDR
Wow … een fantastisch boek, uitgegeven n.a.v. de 30-jarige herdenking van de val van de Berlijnse Muur (9 november 1989). De auteurs Erik Timmermans en Jaap Visser zijn gefascineerd door Duitsland en vooral Berlijn (en omgeving) … en dit blijkt uit de kwalitatief hoogstaande inhoud van dit werk, dat ook als (reis)gids kan gebruikt worden voor (Oost-Berlijn), de toenmalige hoofdstad van de DDR (opgericht op 7 oktober 1949). Daarbij zijn 4 interessante wandelroutes opgenomen (graag afstand toevoegen + schaal op de kaartjes) in verschillende stadsdelen: zoals de Karel Marx-Allee / van Checkpoint Charlie naar Potsdamer Platz / Glienickerbrug enVilla Schöningen / en de 4de route in en nabij de Alexanderplatz, toen dé etalage van de DDR met o.m. de 368 m hoge Fernsehturm uit 1961 , het Centrum Warenhaus, en het Hotel Stadt Berlin uit 1971 – nu het omgebouwde Park Inn.
Bij het lezen wordt men doordrongen van de sfeer van een dictatoriaal (socialistisch) regime en de Koude Oorlog. Omzeggens alle relevante aspecten komen aan bod: zowel de opkomst als de ondergang van de DDR aan de hand van verhalen (met boeiende interviews van nu nog levenden), plekken, personen (ook over gevangenen en vluchtelingen) en gebeurtenissen.
Wat nu nog overblijft (zoals delen van de Berlijnse Muur) en wat men kan bezoeken, komen omzeggens volledig ter sprake. Dus ook musea zoals de Alltag in de DDR, het Trabant- ,Stasi- en DDR-Museum, of de Museumswohnung over de “Platte”(= apartementen met vooraf geproduceerde standaardonderdelen). Ook inmiddels verdwenen items (zoals het in 1976 geopende Palast der Republik … in 2008 gesloopt) komen aan bod, alsook de niet meer geproduceerde Trabant 601 (uit 1964).
Na de inleiding en een stukje “Iconen van het Duitse communisme” (met o.m. Karl Marx, Lenin, Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg) volgen 6 hoofdstukken in chronologische volgorde (waarvan ik nog steeds voorstander ben!): gaande van de periode 1933-1945 (van Derde Rijk tot capitulatie) tot en met 1971-1990 (van dictatuur naar eenheid). Op 3 oktober 1990 om 00:00 uur houdt de DDR op te bestaan … de eenheidsstaat Duitsland is een feit met Berlijn als hoofdstad. De integratie verloopt echter moeizaam en is kostelijk… en de Ostalgie (heimwee naar de vroegere DDR) duikt op. Men kan nu zelfs in voormalige DDR-stijl gaan eten (in restaurant Die Volkskammer), logeren (in het Ostel) of een Trabant-Safari boeken! Het is duidelijk dat dit bij de toeristen in de smaak valt. En de DDR-architectuur wordt (op)gewaardeerd.
In dit schitterende boek komen ook begrippen zoals de Holocaust, Stunde Null (1945), de Trümmerfrau (puinvrouwen), de Conferentie van Postdam, de bezettingszones, alles over het functioneren van de “Eenpartijststaat” (= van de SED = Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, opgericht in april 1946) en de leiders, de beruchte en overal aanwezige Stasi (het in 1950 opgerichte Ministerie voor Staatsveiligheid) … zeer begrijpbaar aan bod.
Niet alles was even slecht in de voormalige DDR: geen werkloosheid, emancipatie, kinderwelzijn, sport (maar wel met dopingsysteem!), cultuur en vakanties (vooral in eigen land, maar ook naar de bevriende staten, en het populaire toegelaten FKK) … bleken wel een “susser” te zijn om de onderdrukte bevolking (van 17 miljoen inwoners) in het gareel te houden.
Het boek is overvloedig en prachtig geïllustreerd. De aangeduide nrs (46 in totaal) in de marge van de tekst kan men niet direct toewijzen …maar na enig zoekwerk blijken het referenties te zijn naar de plattegronden bij de 4 uitgestippelde wandelingen, en het overzicht op de achterbinnenflap. Verder zou ik aanbevelen om bij de tegenwoordig nog te bezoeken plaatsen ook de websites te geven. Het boek sluit af met een bronnenlijst en een register.
Kortom: dit boek (tevens reisgids) is een absolute must (zelfs indien men Berlijn niet zou bezoeken).
Uitgeverij Van Oorschot, Amsterdam, 2019, 231 blz., €30. ISBN 9789028293014
Recensent: Patrick De Groote