27 sep Ensor droomt zijn stoutste dromen in Antwerpen
Na Oostende en een kort intermezzo in Brussel, neemt Antwerpen nu de fakkel over van het Ensorjaar met tentoonstellingen in het KMSKA, het FOMU en het MOMU, maar ook in het Museum Plantin-Moretus.
Overzicht tentoonstelling
Het KMSKA heeft de grootste Ensorcollectie ter wereld. Dankzij het Ensor Research Project neemt het museum al jarenlang een toonaangevende rol op in het onderzoek van het oeuvre van de kunstenaar. Het Ensorjaar is dan ook de uitgelezen context om 130 van zijn werken te presenteren. Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij neemt de bezoeker mee in een kleurrijke universum van visioenen, maskers en satire. Maar er is meer. Voor het eerst toont een expo Ensors werk zo groots en zij aan zij met dat van kunstenaars die hem inspireren en met wie hij zich zonder enige schroom wil meten. Zelfs al heten die concurrenten Claude Monet, Edvard Munch of Édouard Manet. Hiervoor kreeg men bruiklenen van o.a. het MoMa in New York of de National Gallery in Londen.
Het impressionisme voorbij
Monet
Wie ‘Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij’ bezoekt, treedt binnen in de creatieve geest van een baanbrekend kunstenaar die zijn eigen tijd overstijgt. Hij is razend ambitieus en wil de leider van de Belgische avant-garde zijn. Al vroeg introduceert hij invloeden van gevestigde Franse impressionisten in zijn werk, zoals Édouard Manet, Claude Monet en Pierre-Auguste Renoir. Al stapt hij uiteraard weer af van uitgestippelde weg af om zijn eigen richting in te slaan. Werken als ‘Adam en Eva uit het paradijs verjaagd’ tonen aan dat hij elementen, zoals een helder kleurenpalet, van het impressionisme oppikt. Ensor is echter niet geïnteresseerd in het tonen van de schoonheid van de wereld; hij wil net de verrukkelijke turbulentie ervan op doek brengen.
Ensor als rebelse gamechanger
Markante maskers
Met werken zoals ‘Christus loopt op het water’ en ‘De bekoring van Sint-Antonius’ komt er echt vaart in zijn artistieke avontuur. Ondanks een diepe belangstelling voor het impressionisme, weet Ensor de beperkingen ervan te doorbreken door zijn expressieve kleuren en grillige vormgeving.. Ook laat hij zijn verbeelding, inclusief wilde visioenen en stoutste dromen, de vrije loop met een groteske, angstaanjagende maar tegelijk hilarische iconografie tot gevolg. Zijn belangstelling voor het onbevattelijke verbindt Ensor onder meer aan schilders als Edvard Munch of Odilon Redon. Ook de laat 19e-eeuwse populaire cultuur maakt indruk op Ensor en genereert onder meer zijn gebruik van de markante carnavalsmaskers, waarmee hij de dragers ervan net wil tonen in plaats van verhullen. Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij laat de moderne meester dan ook voluit van zijn meest satirische kant zien. Hij verrast door het komische, morbide, wilde en tegelijk verfijnde karakter van zijn werk. Van contrast gesproken. Zo ontplooit hij zich tot een speler die de bestaande regels van de kunst herschrijft veeleer dan dat hij ze overtreedt.
Jules Schmalzigaug.
Jules Schmalzigaug
Het innovatieve karakter van Ensors werk laat ook zijn indruk na op jonge Brusselse kunstenaars zoals Rik Wouters en Jules Schmalzigaug. Samen met Ensor behoren zij tot de grote drie moderne kleurkunstenaars van België. Het is dan ook niet toevallig dat het KMSKA naast Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij vanaf 28 september 2024 ook een sfeervolle expo over Schmalzigaug presenteert in het prentenkabinet. Het museum kreeg onlangs een schenking van Ronny en Jessy Van de Velde voor de deelcollectie: o.a. 44 tekeningen, 4 schetsboeken, een belangrijke voorstudie, een litho en schilderij, naast een archiefverzameling handschriften en brieven van de schilder. Na James Ensor en Rik Wouters heeft het KMSKA nu dus ook de grootste collectie van Jules Schmalzigaug ter wereld.
Ensor Intrige
Het Fotomuseum (FOMU) en het Modemuseum ( MoMU) bieden ook een verrassende blik op de tijdloze werken van Ensor., die vaak nog tijdens zijn leven in Antwerpen terecht kwamen. Zo vormen ze een inspiratiebron voor de hedendaagse fotografie, mode en make-up. Denk aan de eerste Belgische overzichtstentoonstelling rond Cindy Sherman (VS) bekend om haar kritische kijk op de maatschappij. En via ‘Maskerade’ brengt het MoMu een multimediale tentoonstelling waarin licht, kleur, kunst, mode, make-up en haartooi aan bod komen. Het verschijnsel mode krijgt pas betekenis in relatie met mensen omdat mode mensen verbindt met elkaar. Make-up helpt je dan weer uitdrukken. Tot slot is er het Museum Plantin-Moretus. Dat presenteert een knap staaltje grafiek van de jonge Ensor, die graag in zijn atelier experimenteerde met het medium. Met voorgangers als Rembrandt in het achterhoofd, sloeg hij uiteraard toch zijn eigen weg in.
Praktisch:
Alle info via www.flemishmasters.com of www.antwerpen.be/ensor2024 of de persverantwoordelijken: nadia.devree@antwerpen.be lore.jans@kmska.be , isabelle.willems@fomu.be en david.flamee@momu.be
Tekst: Jempi Welkenhuyzen – Foto’s:: Stad Antwerpen