19 dec Ensorjaar 2024
Rose rose, rose à mes yeux. James Ensor en het Stilleven in België (1830-1930)
MuZEE geeft met de tentoonstelling ‘Rose, rose, rose à mes yeux’ de aftrap van het Ensorjaar. Dat vindt uiteraard plaats in Oostende, maar later ook in Antwerpen. Met de eerste tentoonstelling krijgt men niet alleen een kijk op de meesterlijke kunstenaar Ensor, die het stilleven terug leven inblies, maar ook op zijn tijdsgenoten, voorlopers en navolgers en dit door een betoverend spel van kleur en licht.
Themabeeld Rose, rose, rose à mes yeux.
Stillevens zijn tot nu toe veelal onderbelicht gebleven in het oeuvre van James Ensor. Nochtans vormen ze een kwart van zijn werk. Gecureerd door prof. Dr. Bart Verschaffel en Sabine Taevernier, in samenwerking met huiscurator Stefan Huygebaert heeft men twee jaar gewerkt aan de academisch-chronologische opbouw van deze prestigieuze tentoonstelling. Van de eerste burgerlijke voorbeelden over de ‘bespookte’ stillevens van de jaren ’90 tot de etherische, dromerige voorbeelden van de late periode wordt er een overzicht gegeven, die dient als ruggengraat voor heel de expo. Zo confronteren ze James Ensor met zijn collega’s en maken een analyse van de periode 1830 – 1850 tot de uitdoving van het stilleven tegen 1930. Dan vormt het stilleven eerder nog een decoratief element binnen het genre. Door de tentoonstelling ‘Rose, rose, rose à mes yeux’ kan je als toeschouwer de weg van de ‘nature morte’ volgen tot de verlevendiging en de uitlopers van het stilleven. Die wordt verdeeld over diverse zalen in een ruimtelijke scenografie, waarbij het voormalige warenhuis, de door de salonpresentatie de sfeer oproept van een kunstenmuseum. In 2024 plant Mu.ZEE verbouwingen en dus komt men nu al symbolisch, maar letterlijk los van de vaste wanden.
Er worden 160 werken getoond, waarvan er 50 van James Ensor zijn. Waar andere schilders met objecten ‘inbreken’ in het stilleven, voert Ensor er voorzichtig zijn eerste maskers, fantasiewezens en skeletten toe in de stillevens. Rond 1905, als elders het stilleven verwatert en nog goed is voor broodschilders, werd het kunstwerk bij Ensoreen triomf van kleur en leven. Hij vernieuwde de conventionele stijl door inbreng van materie, lichtreflectie en verzachte kleuren, die ontstonden door het vermengen van parelmoer in de verf.
Meerder talentvolle schilders zoeken in deze eeuw hoe het genre, dat verworden is tot een pronkerig, decoratief genre, zonder artistieke inzet, opnieuw kan worden opgeladen, zowel picturaal als iconografisch. En Enso illustreert hier tegelijk de algemene ontwikkeling als zijn eigen uitzonderlijke schilderscapaciteit.
Uit de vergetelheid
© Marthe Donas Kubistisch stilleven 1917 Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen inv. 2948. Foto Hugo Maertens © SABAM Belgium 2023
Namen als Antoine Wiertz, Frans Mortelmans, Jean Robie en Hubert Bellis mogen intussen een beetje in de vergetelheid zijn geraakt, hier komt hun academisch en vakkundig terecht nog eens aan bod. Bijzondere aandacht gaat naar de totaal vergeten vrouwelijke schilders zoals Alice Ronner en Georgette Meunier, evenals de volledig geïsoleerde figuur van Henri De Braekeleer. Daarnaast kan men een selectie schilders volgen die zich reeds binnen de geaccepteerde traditie van het modernisme begaven, zoals Louis Thevenet en Léon De Smet. Maar ook de sterkhouders van Mu.ZEE zoals Spilliaert en Gustave Van de Woestyne of Frits Van den Berge, bekend om hun picturale aanpak en beeldopbouw, krijgen terecht een plaats in de tentoonstelling. Die sluit af met kunstenaars als Jean Brusselmans of Margritte, artiesten welke de zgn. vaste beeldruimte van het ‘theater der dingen’ opblazen.
Voor deze expositie is samengewerkt met de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Antwerpen en Brussel, het Museum voor Schone Kunsten Gent, talrijke bruiklenen van private verzamelaars, Belgische, Nederlandse, Duitse en Amerikaanse musea en private collecties. Vaak gaat het om werken die uitzonderlijk te zien zijn in publieke collecties. Bij de tentoonstelling verschijnt tevens een catalogus van de tentoongestelde werken, bijdragen over de betekenis van het stilleven in het oeuvre van James Ensor en de geschiedenis van het stilleven in ons land.
Fort Napoleon en andere
Ontbladerd licht
De tweede grote expo die samen met ‘Rose, Rose, Rose à mes yeux!’ en de vier komende expo’s de ruggengraat van het feestjaar vormt, is ‘Grote Kunst voor Kleine Kenners’ in Fort Napoleon. ‘Grote Kunst voor Kleine Kenners is gebaseerd op de gelijknamige boekenreeks van Thaïs Vanderheyden. Op een humoristische en laagdrempelige manier laat ze kinderen kennismaken met de grootste meesterwerken uit de schilderkunst. Zo herschilderde Thaïs enkele iconische werken van de kleurrijke kunstenaar en maakte er junior-parodieën van. Naast die grappige versies worden uiteraard ook reproducties van de originele werken getoond en anekdotische verhalen verteld over Ensors oeuvre, de schilder, het onderwerp of de stijl. Jong en oud kunnen zich uitleven in een interactieve zoektocht die hen op een creatieve manier helpt om de wereld van James Ensor te ontdekken.
Naast de tentoonstellingen zijn de mogelijkheden aan activiteiten, events en kunstvormen voor jong en oud eindeloos. Ensor2024 kent alvast geen valse start. Denk aan concerten, de expo Arno, het masker van Ensor op het Stationsplein, diverse boekpresentaties en schrijfsessies enz.
Praktisch
Rog
Mu.ZEE is dagelijks open, van 10 u tot 17 u. Gesloten op maandag en op 25 december en 1 januari. Romestraat 11, 8400 Oostende, tel: +32 (0)59.50.81.18, info@muzee.be en www.muzee.be. Er zijn audioguides beschikbaar. Voor de andere activiteiten: www.ensor2024.be en via eva.vanriet@famousrelations.be
Tekst: Jempi Welkenhuyzen
Foto’s: Anne Marie Jacob en Mu.ZEE