22 feb Histoire de ne pas rire: Surrealisme in België
Algemeen zaalzicht
Verboden te lachen. In het kader van het Belgisch voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie organiseren Bozar en de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (Fine Arts) de expo 100 jaar surrealisme. Een logische keuze aangezien in 1924 het zgn. Surrealistisch Manifest in Frankrijk werd voorgesteld. En als het regent in Parijs, dan druppelt het in Brussel. Al zullen de Belgische surrealisten snel afstand nemen en hun eigen koers bepalen.
En dus wordt dit gevierd met een tentoonstelling rond de beroemde avant-gardestroming in ons land over een periode van maar liefst 60 jaar.
Paul Delvaux
In 1924 starten, net als in Parijs, ook in ons land de surrealistische activiteiten met gedurfde pamfletten van dichter Paul Nougé, Marcel Lecomte en Camille Goemans. In 22 vlugschriften, gebundeld onder de noemer ‘Correspondance’ gaan ook zij voor de verbeelding van het ondebewuste in combinatie met het zgn. ‘automatisch schrijven’, zoals hun Franse medestanders hun manifest omschreven. Nougé’s gedachtengang vormt terecht het centrale thema en leidraad van deze expo. Want er was nog een andere toevalligheid: Margritte ontdekte het werk van Giorgio De Chirico. Hij werd er zo door geraakt dat zijn schilderkunst radicaal veranderde. In een realistische stijl creëert hij bevreemdende voorstellingen waarbij voor het eerst de bekende motieven als de bolhoed en de kegel opduiken. Later zullen de appel en de pijp volgen. Margritte is ook de verbindingspersoon met Parijs.
Nachtvogels
De eigenzinnige surrealisten in België gaan voorbij aan het louter esthetische – ze willen de wereld transformeren met hun subversieve kunst. In ‘Histoire de ne pas rire’ is er extra aandacht voor de internationale contacten, de politiek-historische achtergrond en belangrijke vrouwelijke kunstenaars. Met werk van o.a. Paul Nougé, René Magritte, Jane Graverol, Marcel Mariën, Rachel Baes, Leo Dohmen, Paul Delvaux en ook Max Ernst, Yves Tanguy, Salvador Dalí, Giorgio De Chirico en vele anderen. Goed voor 260 schilderijen, objecten, tekeningen, collages en foto’s. Ook worden er meer dan 100 documenten getoond. Van magazines, posters en pamfletten. Goed voor een uitleen van 50 musea en privécollecties. Denk aan Centre Pompidou, Tate Modern, Boijmans Van Beuningen, Pinakothek München, Kunsthaus Zürich en vele andere. En alle werken vormen een dialoog met elkaar. Provocatieve humor, het vrouwelijk naakt, de boel omdraaien, het verkeerde been of het alledaagse op een niet-alledaagse manier verbinden en in een andere context plaatsen, het krijgt allemaal een plaats in de tentoonstelling.
De tentoonstelling is gecureerd door Xavier Canonne, PhD in kunstgeschiedenis en directeur van het Fotografiemuseum in Charleroi. Hij is een expert op het vlak van surrealisme in ons land.
Dubbeltentoonstelling
IMAGINE!
Bezoek ook IMAGINE! 100 Years of International Surrealism in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. Dat ligt immers op loopafstand van Bozar. Ook hier 140 schilderijen, sculpturen, objecten, foto’s en assemblages. Het Fine Arts Museum belicht op een andere en meer specifieke wijze de werken. Hier wordt gewerkt rond negen anthologische thema’s. Denk aan de ‘Hymnen van de Nacht’, ‘Het Woud’, ‘Nachtvogels’, ‘Metamorfose’, of ‘Freud en psychoanalyse’, om enkele te duiden. En ook hier worden het symbolisme aan het surrealisme getoetst. Met nog andere imposante namen als Dali, Miro, Rops, Spilliaert, Khnopff, Dore Maar, Man Ray, Max Ernst en vele anderen. Daarbij brengt IMAGINE! Wel voor een derde werken van vrouwelijke artiesten: Toyen, Jane Graverol, Dorothea Tanning, Leonor Fini, Marion Adnames, Meret Oppenheim of Valentine Dobrée. Misschien minder bekend bij het grote publiek, maar deze vrouwen hebben intussen wel degelijk hun plaats naast de mannelijke collega’s binnen het surrealisme verdiend. Deze tentoonstelling reist hierna naar Parijs, Spanje, Duitsland en eindigt in de Verenigde Staten. Voor deze toptentoonstelling deed commissaris Franciska Vandepitte beroep op Didier Ottinger (MNAM/CCI) en Marie Sarré (Conservation au Service des collections modernes)
Knappe scenografie
Praktisch
Van 21 februari tot en met 16 juni in Bozar. IMAGINE! Loopt tot en met 21 juni in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (Fine Arts Museum). Er zijn diverse randactiviteiten en workshops gepland. En van elke tentoonstelling is een catalogus voorradig. Voor tickets en andere info: www.bozar.be en www.fine-arts-museum.be
Tekst en foto’s: Jempi Welkenhuyzen